همچو صاحب نفس کاو تن پرورد ** بر دگر کس ظن حقدی میبرد
Tenini besleyip yetiştiren; nefsine hizmet eden, sonra da başkalarının kendisine haset ettiğini, düşmanlıkta bulunduğunu sanan kişi gibi.
کاین عدو و آن حسود و دشمن است ** خود حسود و دشمن او آن تن است
Bu, benim düşmanım, şu bana haset ediyor, der durur, hâlbuki kendisine haset eden, kendisine düşman olan o tendir, kendi nefsidir.
او چو موسی و تنش فرعون او ** او به بیرون میدود که کو عدو
O, adam Firavuna benzer, bedeni de Musa’ya. Böyle olduğu halde dışarıda “ Nerede düşman?” diye koşmaktadır. Nefsi ten evinde nazla, naimle beslenmektedir.
نفسش اندر خانهی تن نازنین ** بر دگر کس دست میخاید به کین 775
Nefsi ten evinde nazla, naimle beslenmektedir, kendisi başkalarına kin güdüp elini ısırmakta.
ملامت کردن مردم شخصی را که مادرش را کشت به تهمت
Halkın, bir töhmet yüzünden anasını öldüren kişiyi kınaması
آن یکی از خشم مادر را بکشت ** هم به زخم خنجر و هم زخم مشت
Birisi, kızgınlıkla anasına hançerleyerek, döverek öldürdü.
آن یکی گفتش که از بد گوهری ** یاد ناوردی تو حق مادری
Biri ona “ Huyunun kötülüğü yüzünden ana hakkını gözetmedin.
هی تو مادر را چرا کشتی بگو ** او چه کرد آخر بگو ای زشت خو
Çirkin herif, ananı neden öldürdün! Niye söylemiyorsun, o sana ne yaptı ki?” dedi.
گفت کاری کرد کان عار وی است ** کشتمش کان خاک ستار وی است
Adam “ Çok ayıp bir iş işledi, bende onu öldürdüm. Ayıbını toprak örtsün” diye cevap verdi.
گفت آن کس را بکش ای محتشم ** گفت پس هر روز مردی را کشم 780
Kınayan “Be adam, ananı öldüreceğine o kişiyi öldürseydin” deyince dedi ki: “Her gün başka birisini mi öldüreyim?
کشتم او را رستم از خونهای خلق ** نای او برم به است از نای خلق
Onu öldürdüm, halkın kanına girmekten kurtuldum; halkın boğazını keseceğime onu boğazladım, bu daha iyi!”
نفس تست آن مادر بد خاصیت ** که فساد اوست در هر ناحیت
O kötü huylu ana, fesadı her tarafta zahir olan nefsindir.
هین بکش او را که بهر آن دنی ** هر دمی قصد عزیزی میکنی
Her an onun için bir azize kastedip duruyorsun; kendine gel, onu öldür!
از وی این دنیای خوش بر تست تنگ ** از پی او با حق و با خلق جنگ
Onun yüzünden bu güzel dünya sana dar geliyor. Onun yüzünden Allah ile de savaşıyorsun, halkla da.
نفس کشتی باز رستی ز اعتذار ** کس ترا دشمن نماند در دیار 785
Nefsini öldürürsen özür serdetmeden kurtulursun, ülkede hiçbir düşmanın olmaz.
گر شکال آرد کسی بر گفت ما ** از برای انبیا و اولیا
Bir kimse peygamberlerle velileri düşünüp sözümüzden şüpheye düşer.
کانبیا را نه که نفس کشته بود ** پس چراشان دشمنان بود و حسود
“Peygamberlerin nefisleri helâk olmamış mıydı? Onların neden düşmanları vardı, onlara niye haset ediyorlardı?” derse,
گوش کن تو ای طلبکار صواب ** بشنو این اشکال و شبهت را جواب
Ey doğru söz arayan, kulağını aç! Bu şüpheye, bu tereddüde vereceğimiz cevap şu:
دشمن خود بودهاند آن منکران ** زخم بر خود میزدند ایشان چنان
O münkirler, kendilerinin düşmanlarıydı; onlar kendilerini yaralıyorlardı.
دشمن آن باشد که قصد جان کند ** دشمن آن نبود که خود جان میکند 790
Düşman, ona derler ki cana kastetsin. Kendi kendisine can çekişene düşman demezler.
نیست خفاشک عدوی آفتاب ** او عدوی خویش آمد در حجاب
Yarasacağız, güneşin düşmanı değildir, hicaba girmiş, kendi kendisine düşman olmuştur.
تابش خورشید او را میکشد ** رنج او خورشید هرگز کی کشد
Güneşin ziyası onu öldürür; fakat güneş, yarasanın zahmetini hiç çeker mi, yarasa güneşe bir kötülükte bulunabilir mi?
دشمن آن باشد کز او آید عذاب ** مانع آید لعل را از آفتاب
Düşman, ona derler ki ondan bir azap, bir eziyet gelsin; kabiliyeti olan taşın güneş tesiriyle lâl olmasına mümanaat etsin!
مانع خویشند جملهی کافران ** از شعاع جوهر پیغمبران
Halbuki kâfirlerin hepsi de peygamberlerin cevherlerindeki ziyadan kendilerini men ederler.!
کی حجاب چشم آن فردند خلق ** چشم خود را کور و کژ کردند خلق 795
Halk, nasıl olur da o tek kişinin gözüne perde olur? Bilâkis kendi gözlerini kör eder, kendi gözlerini kötü bir hale sokarlar.
چون غلام هندویی کاو کین کشد ** از ستیزهی خواجه خود را میکشد
Efendisiyle inada girişip kinlenerek kendisini öldüren Arap köle gibi!