English    Türkçe    فارسی   

1
1904-1953

  • تو که یوسف نیستی یعقوب باش ** همچو او با گریه و آشوب باش‌‌
  • Thou who art not a Joseph, be a Jacob: be (familiar), like him, with weeping and sore distress.
  • بشنو این پند از حکیم غزنوی ** تا بیابی در تن کهنه نوی‌‌ 1905
  • Hearken to this counsel from the Sage of Ghazna, that thou mayst feel freshness in thy old body:
  • ناز را رویی بباید همچو ورد ** چون نداری گرد بد خویی مگرد
  • “Disdain needs a face like the rose; when thou hast not (such a face), do not indulge in ill-temper.
  • زشت باشد روی نازیبا و ناز ** سخت باشد چشم نابینا و درد
  • Ugly is disdain in an uncomely face, grievous is eye-ache in an unseeing eye.”
  • پیش یوسف نازش و خوبی مکن ** جز نیاز و آه یعقوبی مکن‌‌
  • In the presence of Joseph do not give thyself airs and behave like a beauty: offer nothing but the supplication and sighs of Jacob.
  • معنی مردن ز طوطی بد نیاز ** در نیاز و فقر خود را مرده ساز
  • The meaning of dying (as conveyed) by the parrot was supplication (self-abasement): make thyself dead in supplication and poverty (of spirit),
  • تا دم عیسی ترا زنده کند ** همچو خویشت خوب و فرخنده کند 1910
  • That the breath of Jesus may revive thee and make thee fair and blessed as itself.
  • از بهاران کی شود سر سبز سنگ ** خاک شو تا گل برویی رنگ رنگ‌‌
  • How should a rock be covered with verdure by the Spring? Become earth, that thou mayst display flowers of many a hue.
  • سالها تو سنگ بودی دل خراش ** آزمون را یک زمانی خاک باش‌‌
  • Years hast thou been a heart-jagging rock: once, for the sake of experiment, be earth!
  • داستان پیر چنگی که در عهد عمر از بهر خدا روز بی‌‌نوایی چنگ زد میان گورستان‌‌
  • The story of the old harper who in the time of ‘Umar, may God be well-pleased with him, on a day when he was starving played the harp for God's sake in the graveyard.
  • آن شنیده ستی که در عهد عمر ** بود چنگی مطربی با کر و فر
  • Hast thou heard that in the time of ‘Umar there was a harper, a fine and glorious minstrel?
  • بلبل از آواز او بی‌‌خود شدی ** یک طرب ز آواز خوبش صد شدی‌‌
  • The nightingale would be made beside herself by his voice: by his beautiful voice one rapture would be turned into a hundred.
  • مجلس و مجمع دمش آراستی ** وز نوای او قیامت خاستی‌‌ 1915
  • His breath was an ornament to assembly and congregation, and at his song the dead would arise.
  • همچو اسرافیل کاوازش به فن ** مردگان را جان در آرد در بدن‌‌
  • (He was) like Isráfíl (Seraphiel), whose voice will cunningly bring the souls of the dead into their bodies,
  • یا رسیلی بود اسرافیل را ** کز سماعش پر برستی فیل را
  • Or he was (like) an accompanist to Isráfíl, for his music would make the elephant grow wings.
  • سازد اسرافیل روزی ناله را ** جان دهد پوسیده‌‌ی صد ساله را
  • One day Isráfíl will make a shrill sound and will give life to him that has been rotten for a hundred years.
  • انبیا را در درون هم نغمه‌‌هاست ** طالبان را ز آن حیات بی‌‌بهاست‌‌
  • The prophets also have (spiritual) notes within, whence there comes life beyond price to them that seek (God).
  • نشنود آن نغمه‌‌ها را گوش حس ** کز ستمها گوش حس باشد نجس‌‌ 1920
  • The sensual ear does not hear those notes, for the sensual ear is defiled by iniquities.
  • نشنود نغمه‌‌ی پری را آدمی ** کاو بود ز اسرار پریان اعجمی‌‌
  • The note of the peri is not heard by man, for he is unable to apprehend the mysteries of the peris,
  • گر چه هم نغمه‌‌ی پری زین عالم است ** نغمه‌‌ی دل برتر از هر دو دم است‌‌
  • Although the note of the peri too belongs to this world. The note of the heart is higher than both breaths (notes),
  • که پری و آدمی زندانی‌‌اند ** هر دو در زندان این نادانی‌‌اند
  • For peri and man (alike) are prisoners: both are (captive) in the prison of this ignorance.
  • معشر الجن سوره‌‌ی رحمان بخوان ** تستطیعوا تنفذوا را باز دان‌‌
  • Recite O community of Jinn (and men) in the Súratu l’-Rahmán; recognise (the meaning of) if ye be able to pass forth.
  • نغمه‌‌های اندرون اولیا ** اولا گوید که ای اجزای لا 1925
  • The inward notes of the saints say, at first, “O ye particles of lá (not = not-being),
  • هین ز لای نفی سرها بر زنید ** این خیال و وهم یک سو افکنید
  • Take heed, lift up your heads from the lá of negation, cast aside this fancy and vain imagining.
  • ای همه پوسیده در کون و فساد ** جان باقیتان نرویید و نزاد
  • O ye who all are rotten in (the world of) generation and corruption, your everlasting soul neither grew nor came to birth.”
  • گر بگویم شمه‌‌ای ز آن نغمه‌‌ها ** جانها سر بر زنند از دخمه‌‌ها
  • If I tell (even) a tittle of those (saintly) notes, the souls will lift up their heads from the tombs.
  • گوش را نزدیک کن کان دور نیست ** لیک نقل آن به تو دستور نیست‌‌
  • Put thine ear close, for that (melody) is not far off, but ’tis not permitted to convey it to thee.
  • هین که اسرافیل وقت‌‌اند اولیا ** مرده را ز یشان حیات است و حیا 1930
  • Hark! for the saints are the Isráfíls of the (present) time: from them to the dead comes life and freshness.
  • جان هر یک مرده‌‌ای از گور تن ** بر جهد ز آوازشان اندر کفن‌‌
  • At their voice the soul of every dead one starts up from the body's grave in their winding sheets.
  • گوید این آواز ز آوازها جداست ** زنده کردن کار آواز خداست‌‌
  • He (that is thus awakened) says, “This voice is separate from (all other) voices: to quicken (the dead) is the work of the voice of God.
  • ما بمردیم و بکلی کاستیم ** بانگ حق آمد همه برخاستیم‌‌
  • We (had) died and were entirely decayed: the call of God came: we all arose.”
  • بانگ حق اندر حجاب و بی‌‌حجاب ** آن دهد کو داد مریم را ز جیب‌‌
  • The call of God, (whether it be) veiled or unveiled, bestows that which He bestowed on Mary from His bosom.
  • ای فناتان نیست کرده زیر پوست ** باز گردید از عدم ز آواز دوست‌‌ 1935
  • O ye whom death (in your hearts) hath made naught underneath the skin, return from non-existence at the voice of the Friend!
  • مطلق آن آواز خود از شه بود ** گر چه از حلقوم عبد الله بود
  • Absolutely, indeed, that voice is from the King (God), though it be from the larynx of God's servant.
  • گفته او را من زبان و چشم تو ** من حواس و من رضا و خشم تو
  • He (God) has said to him (the saint), “I am thy tongue and eye; I am thy senses and I am thy good pleasure and thy wrath.
  • رو که بی‌‌یسمع و بی‌‌یبصر تویی ** سر تویی چه جای صاحب سر تویی‌‌
  • Go, for thou art (he of whom God saith), ‘By Me he hears and by Me he sees’: thou art the (Divine) consciousness (itself): what is the occasion (propriety) of (saying), ‘Thou art the possessor of the (Divine) consciousness’?
  • چون شدی من کان لله از وله ** من ترا باشم که کان الله له‌‌
  • Since thou hast become, through bewilderment, ‘He that belongs to God,’ I am thine, for ‘God shall belong to him.’
  • گه تویی گویم ترا گاهی منم ** هر چه گویم آفتاب روشنم‌‌ 1940
  • Sometimes I say to thee, ‘’Tis thou,’ sometimes, ‘’Tis I’: whatever I say, I am the Sun illuminating (all).
  • هر کجا تابم ز مشکات دمی ** حل شد آن جا مشکلات عالمی‌‌
  • Wheresoever I shine forth from the lamp-niche of a breath (Divine word), there the difficulties of a (whole) world are resolved.
  • ظلمتی را کافتابش بر نداشت ** از دم ما گردد آن ظلمت چو چاشت‌‌
  • The darkness which the (earthly) sun did not remove, through My breath that darkness becomes like bright morning.”
  • آدمی را او به خویش اسما نمود ** دیگران را ز آدم اسما می‌‌گشود
  • To an Adam He in His own person showed the (Divine) Names; to the rest He was revealing the Names by means of Adam.
  • خواه ز آدم گیر نورش خواه از او ** خواه از خم گیر می‌‌خواه از کدو
  • Do thou receive His light either from Adam or from Himself: take the wine either from the jar or from the gourd (cup),
  • کاین کدو با خنب پیوسته ست سخت ** نی چو تو شاد آن کدوی نیک بخت‌‌ 1945
  • For this gourd is very closely connected with the jar: the blessed gourd is not rejoiced (by the same causes) as thou art.
  • گفت طوبی من رآنی مصطفا ** و الذی یبصر لمن وجهی رأی‌‌
  • Mustafá (Mohammed) said, “Happy he that has seen me and he that looks at him that saw my face.”
  • چون چراغی نور شمعی را کشید ** هر که دید آن را یقین آن شمع دید
  • When a lamp has derived (its) light from a candle, every one that sees it (the lamp) certainly sees the candle.
  • همچنین تا صد چراغ ار نقل شد ** دیدن آخر لقای اصل شد
  • If transmission (of the light) occurs in this way till a hundred lamps (are lighted), the seeing of the last (lamp) becomes a meeting with the original (light).
  • خواه از نور پسین بستان تو آن ** هیچ فرقی نیست خواه از شمع‌‌دان‌‌
  • Either take it from the hindmost light—there is no difference—or from the candle of the Spirit.
  • خواه بین نور از چراغ آخرین ** خواه بین نورش ز شمع غابرین‌‌ 1950
  • Either behold the light (of God) from the lamp of the last (saints), or behold His light from the candle of those who have gone before.
  • در بیان این حدیث که إن لربکم فی أیام دهرکم نفحات ألا فتعرضوا لها
  • Explanation of the Tradition, “Verily, your Lord hath, during the days of your time, certain breathings: oh, address yourselves to (receive) them.”
  • گفت پیغمبر که نفحتهای حق ** اندر این ایام می‌‌آرد سبق‌‌
  • The Prophet said, “In these days the breathings of God prevail:
  • گوش و هش دارید این اوقات را ** در ربایید این چنین نفحات را
  • Keep ear and mind (attentive) to these (spiritual) influences, catch up such-like breathings.”
  • نفحه آمد مر شما را دید و رفت ** هر که را که خواست جان بخشید و رفت‌‌
  • The (Divine) breathing came, beheld you, and departed: it gave life to whom it would, and departed.