English    Türkçe    فارسی   

3
1814-1863

  • گفت پس چون رحم داری بر همه ** همچو چوپانی به گرد این رمه
  • She (the Shaykh's wife) said, “Then, since thou hast pity on all, and art like the shepherd (going watchfully) around this flock,
  • چون نداری نوحه بر فرزند خویش ** چونک فصاد اجلشان زد بنیش 1815
  • How mournest thou not for thine own sons, when Death, the Bleeder, has pierced them with his lancet?
  • چون گواه رحم اشک دیده‌هاست ** دیده‌ی تو بی نم و گریه چراست
  • Since the evidence of pity is tears in the eyes, why are thine eyes without moisture and tearless?”
  • رو به زن کرد و بگفتش ای عجوز ** خود نباشد فصل دی همچون تموز
  • He turned towards his wife and said to her, “Old woman, verily the season of December is not like Tamúz (July).
  • جمله گر مردند ایشان گر حی‌اند ** غایب و پنهان ز چشم دل کی‌اند
  • Whether they all are dead or living, when are they absent and hid from the eye of the heart?
  • من چو بینمشان معین پیش خویش ** از چه رو رو را کنم همچون تو ریش
  • Inasmuch as I see them distinct before me, for what reason should I rend my face as thou doest?
  • گرچه بیرون‌اند از دور زمان ** با من‌اند و گرد من بازی‌کنان 1820
  • Although they are outside of Time's revolution, they are with me and playing around me.
  • گریه از هجران بود یا از فراق ** با عزیزانم وصالست و عناق
  • Weeping is caused by severance or by parting; I am united with my dear ones and embracing them.
  • خلق اندر خواب می‌بینندشان ** من به بیداری همی‌بینم عیان
  • (Other) people see them (their dear ones) in sleep; I see them plainly in (my) waking state.
  • زین جهان خود را دمی پنهان کنم ** برگ حس را از درخت افشان کنم
  • I hide myself for a moment from this world, I shake the leaves of sense perception from the tree (of my bodily existence).”
  • حس اسیر عقل باشد ای فلان ** عقل اسیر روح باشد هم بدان
  • Sense-perception is captive to the intellect, O reader; know also that the intellect is captive to the spirit.
  • دست بسته‌ی عقل را جان باز کرد ** کارهای بسته را هم ساز کرد 1825
  • The spirit sets free the chained hand of the intellect and brings its embarrassed affairs into harmony.
  • حسها و اندیشه بر آب صفا ** همچو خس بگرفته روی آب را
  • The (bodily) senses and (sensual) thoughts are like weeds on the clear water— covering the surface of the water.
  • دست عقل آن خس به یکسو می‌برد ** آب پیدا می‌شود پیش خرد
  • The hand of the intellect sweeps those weeds aside; (then) the water is revealed to the intellect.
  • خس بس انبه بود بر جو چون حباب ** خس چو یکسو رفت پیدا گشت آب
  • The weeds lay very thick on the stream, like bubbles; when the weeds went aside, the water was revealed.
  • چونک دست عقل نگشاید خدا ** خس فزاید از هوا بر آب ما
  • Unless God loose the hand of the intellect, the weeds on our water are increased by sensual desire.
  • آب را هر دم کند پوشیده او ** آن هوا خندان و گریان عقل تو 1830
  • Every moment they cover the water (more and more): that desire is laughing, and thy intellect is weeping;
  • چونک تقوی بست دو دست هوا ** حق گشاید هر دو دست عقل را
  • (But) when piety has chained the hands of desire, God looses the hands of the intellect.
  • پس حواس چیره محکوم تو شد ** چون خرد سالار و مخدوم تو شد
  • So, when the intellect becomes thy captain and master, the dominant senses become subject to thee.
  • حس را بی‌خواب خواب اندر کند ** تا که غیبیها ز جان سر بر زند
  • He (who is ruled by the intellect), without being asleep (himself), puts his senses to sleep, so that the unseen things may emerge from (the world of) the Soul.
  • هم به بیداری ببینی خوابها ** هم ز گردون بر گشاید بابها
  • Even in your waking state you will dream dreams, and the gates of Heaven withal will open (to you).
  • قصه‌ی خواندن شیخ ضریر مصحف را در رو و بینا شدن وقت قرائت
  • Story of the blind old man's reading the Qur’án in front (of him) and regaining his sight when he read.
  • دید در ایام آن شیخ فقیر ** مصحفی در خانه‌ی پیری ضریر 1835
  • Once upon a time a dervish Shaykh saw a Qur’án in the house of a blind old man.
  • پیش او مهمان شد او وقت تموز ** هر دو زاهد جمع گشته چند روز
  • He became his guest in (the month) Tamúz: the two ascetics were together for several days.
  • گفت اینجا ای عجب مصحف چراست ** چونک نابیناست این درویش راست
  • He said (to himself), “Oh, I wonder what the Book is (here) for, as this righteous dervish is blind.”
  • اندرین اندیشه تشویشش فزود ** که جز او را نیست اینجا باش و بود
  • (Whilst he was occupied) in this reflection, his perplexity increased: (he said to himself), “No one lives here except him.
  • اوست تنها مصحفی آویخته ** من نیم گستاخ یا آمیخته
  • He is alone, (and yet) he has hung a Book (on the wall). I am not (so) unmannerly or muddled (in my wits)
  • تا بپرسم نه خمش صبری کنم ** تا به صبری بر مرادی بر زنم 1840
  • As to ask (him the reason). Nay, hush! I will be patient, in order that by patience I may gain my object.”
  • صبر کرد و بود چندی در حرج ** کشف شد کالصبر مفتاح الفرج
  • He showed patience and was in a quandary for some time, (till at last) it (the secret) was disclosed, for patience is the key to joy (relief).
  • صبرکردن لقمان چون دید کی داود حلقه‌ها می‌ساخت از سال کردن با این نیت کی صبر از سال موجب فرج باشد
  • How Luqmán, when he saw David, on whom be peace, making (iron) rings, refrained from questioning him, with the intention that this act of self-control should be the cause of relief (from perplexity).
  • رفت لقمان سوی داود صفا ** دید کو می‌کرد ز آهن حلقه‌ها
  • Luqmán went to David, the pure of heart, and observed that he was making rings of iron,
  • جمله را با همدگر در می‌فکند ** ز آهن پولاد آن شاه بلند
  • (And) that the exalted King was casting all the steel rings into each other.
  • صنعت زراد او کم دیده بود ** درعجب می‌ماند وسواسش فزود
  • He had not seen the armourer's handicraft (before), (so) he remained in astonishment and his curiosity increased—
  • کین چه شاید بود وا پرسم ازو ** که چه می‌سازی ز حلقه تو بتو 1845
  • “What can this be? I will ask him what he is making with the interfolded rings.”
  • باز با خود گفت صبر اولیترست ** صبر تا مقصود زوتر رهبرست
  • Again he said to himself, “Patience is better: patience is the quickest guide to the object of one's quest.”
  • چون نپرسی زودتر کشفت شود ** مرغ صبر از جمله پران‌تر بود
  • When you ask no question, the sooner will it (the secret) be disclosed to you: the bird, patience, flies faster than all (others);
  • ور بپرسی دیرتر حاصل شود ** سهل از بی صبریت مشکل شود
  • And if you ask, the more slowly will your object be gained: what is easy will be made difficult by your impatience.
  • چونک لقمان تن بزد هم در زمان ** شد تمام از صنعت داود آن
  • When Luqmán kept silence, straightway that (work of making rings) was finished by David's craftsmanship.
  • پس زره سازید و در پوشید او ** پیش لقمان کریم صبرخو 1850
  • Then he fashioned a coat of mail and put it on in the presence of the noble and patient Luqmán.
  • گفت این نیکو لباسست ای فتی ** درمصاف و جنگ دفع زخم را
  • “This,” he said, “is an excellent garment, O young man, for warding off blows on the battle-field and in war.”
  • گفت لقمان صبر هم نیکو دمیست ** که پناه و دافع هر جا غمیست
  • Luqmán said, “Patience too is of good effect, for it is the protection and defence against pain everywhere.”
  • صبر را با حق قرین کرد ای فلان ** آخر والعصر را آگه بخوان
  • He (God) hath joined sabr (patience) with haqq (the real and permanent): O reader, recite attentively the end of (the Súra) Wa’l-‘asr.
  • صد هزاران کیمیا حق آفرید ** کیمیایی همچو صبر آدم ندید
  • God created hundreds of thousands of elixirs, (but) Man hath not seen an elixir like patience.
  • بقیه‌ی حکایت نابینا و مصحف
  • The remainder of the story of the blind man and his reading the Qur’án.
  • مرد مهمان صبرکرد و ناگهان ** کشف گشتش حال مشکل در زمان 1855
  • The guest showed patience, and of a sudden the difficult case was unveiled to him all at once.
  • نیم‌شب آواز قرآن را شنید ** جست از خواب آن عجایب را بدید
  • At midnight he heard the sound of (recitation of) the Qur’án; he sprang up from sleep and beheld a marvel—
  • که ز مصحف کور می‌خواندی درست ** گشت بی‌صبر و ازو آن حال جست
  • That the blind man was reading correctly from the Qur’án. He became impatient and sought from him (an explanation of) that matter.
  • گفت آیا ای عجب با چشم کور ** چون همی‌خوانی همی‌بینی سطور
  • “Oh, wonderful!” he cried. “Thou with sightless eyes, how art thou reading, (how art thou) seeing the lines?
  • آنچ می‌خوانی بر آن افتاده‌ای ** دست را بر حرف آن بنهاده‌ای
  • Thou hast touched that which thou art reading: thou hast laid thy hand upon the words of that (passage).
  • اصبعت در سیر پیدا می‌کند ** که نظر بر حرف داری مستند 1860
  • Thy finger, in motion, makes it evident that thou hast thine eye resting on the words.”
  • گفت ای گشته ز جهل تن جدا ** این عجب می‌داری از صنع خدا
  • He replied, “O thou who hast been separated from the body's ignorance, dost thou feel this wonder at the work of God?
  • من ز حق در خواستم کای مستعان ** بر قرائت من حریصم همچو جان
  • I begged of God, crying, ‘O Thou whose help is sought, I am (as) covetous of reading the Book as (I am) of life.
  • نیستم حافظ مرا نوری بده ** در دو دیده وقت خواندن بی‌گره
  • I do not know it by heart: at the time of reading it, bestow on my two eyes an untroubled light.