English    Türkçe    فارسی   

4
546-595

  • قهر او را ضد لطفش کم شمر ** اتحاد هر دو بین اندر اثر
  • Do not reckon his wrath to be the contrary of his mercy: behold the oneness of both (these qualities) in the effect.
  • یک زمان چون خاک سبزت می‌کند ** یک زمان پر باد و گبزت می‌کند
  • At one time he will make you green like the earth, at another time he will make you full of wind, and big.
  • جسم عارف را دهد وصف جماد ** تا برو روید گل و نسرین شاد
  • He gives the quality of inorganic things to the body of the knower (of God), in order that gay roses and eglantines may grow on it;
  • لیک او بیند نبیند غیر او ** جز به مغز پاک ندهد خلد بو
  • But he (the Shaykh) alone sees (them), none sees but he: Paradise yields no scent but to the purified brain.
  • مغز را خالی کن از انکار یار ** تا که ریحان یابد از گلزار یار 550
  • Empty your brain of disbelief in the Friend, that it may feel sweet odours from the rose-garden of the Friend;
  • تا بیابی بوی خلد از یار من ** چون محمد بوی رحمن از یمن
  • So that you may feel the scent of Paradise from my Friend, as Mohammed the scent of the Merciful (God) from Yemen.
  • در صف معراجیان گر بیستی ** چون براقت بر کشاند نیستی
  • If you stand in the rank of those who make the (spiritual) ascension, not-being (self-naughtedness) will bear you aloft, like Buráq.
  • نه چو معراج زمینی تا قمر ** بلک چون معراج کلکی تا شکر
  • ’Tis not like the ascension of a piece of earth (an earthly being) to the moon; nay, but like the ascension of a cane to sugar.
  • نه چو معراج بخاری تا سما ** بل چو معراج جنینی تا نهی
  • ’Tis not like the ascension of a vapour to the sky; nay, but like the ascension of an embryo to rationality.
  • خوش براقی گشت خنگ نیستی ** سوی هستی آردت گر نیستی 555
  • The steed of not-being (self-naughtedness) became a goodly Buráq: it brings you to (real) existence, if you are non-existent (self-naughted).
  • کوه و دریاها سمش مس می‌کند ** تا جهان حس را پس می‌کند
  • Its hoof brushes the mountains and seas till it puts the world of sense perception behind.
  • پا بکش در کشتی و می‌رو روان ** چون سوی معشوق جان جان روان
  • Set your foot into the ship and keep going quickly, like the soul going towards the soul's Beloved.
  • دست نه و پای نه رو تا قدم ** آن چنانک تاخت جانها از عدم
  • (With) no hands and no feet, go to Eternity in the same fashion as that in which the spirits sped from non-existence.
  • بردریدی در سخن پرده‌ی قیاس ** گر نبودی سمع سامع را نعاس
  • If there had not been somnolence (dullness and inattention) in the hearer's hearing, the veil of logical reasoning would have been torn asunder in the discourse.
  • ای فلک بر گفت او گوهر ببار ** از جهان او جهانا شرم دار 560
  • O Heaven, shower pearls on his (the Shaykh's) rede! O World, have shame of (be abashed by) his world!
  • گر بباری گوهرت صد تا شود ** جامدت بیننده و گویا شود
  • If thou wilt shower (pearls), thy substance will become (increased in splendour) hundredfold: thy inorganic (matter) will become seeing and speaking.
  • پس نثاری کرده باشی بهر خود ** چونک هر سرمایه‌ی تو صد شود
  • Therefore thou wilt have scattered a largesse for thine own sake, inasmuch as every stock of thine will be centupled.
  • قصه‌ی هدیه فرستادن بلقیس از شهر سبا سوی سلیمان علیه‌السلام
  • Story of Bilqís' sending a gift from the city of Sabá to Solomon, on whom be peace.
  • هدیه‌ی بلقیس چل استر بدست ** بار آنها جمله خشت زر بدست
  • The gift of Bilqís was forty mules: their whole load consisted of bricks of gold.
  • چون به صحرای سلیمانی رسید ** فرش آن را جمله زر پخته دید
  • When he (the envoy) reached the open plain, belonging to Solomon, he saw that its carpet was (made) entirely of solid gold.
  • بر سر زر تا چهل منزل براند ** تا که زر را در نظر آبی نماند 565
  • He rode on gold for the distance of forty stages, till gold had no more esteem in his sight.
  • بارها گفتند زر را وا بریم ** سوی مخزن ما چه بیگار اندریم
  • (Many) times they said, “Let us take the gold back to the treasury: what a (fruitless) quest are we (engaged) in!
  • عرصه‌ای کش خاک زر ده دهیست ** زر به هدیه بردن آنجا ابلهیست
  • A spacious land of which the soil is pure gold—to bring gold thither as a gift is folly.”
  • ای ببرده عقل هدیه تا اله ** عقل آنجا کمترست از خاک راه
  • O thou who hast brought intelligence to God as a gift, there intelligence is less (in value) than the dust of the road.
  • چون کساد هدیه آنجا شد پدید ** شرمساریشان همی واپس کشید
  • When the worthlessness of the gift became apparent there (in Solomon's kingdom), shamefacedness was drawing them back (towards Bilqís);
  • باز گفتند ار کساد و ار روا ** چیست بر ما بنده فرمانیم ما 570
  • (But) again they said, “Whether it be worthless or valuable, what matter to us? We are slaves (bound) to (obey) the command.
  • گر زر و گر خاک ما را بردنیست ** امر فرمان‌ده به جا آوردنیست
  • Whether we have to bring gold or earth, the command of the one who gives the command is to be executed.
  • گر بفرمایند که واپس برید ** هم به فرمان تحفه را باز آورید
  • If they command you to bring it back (to Bilqís), (then) take the gift back according to the command.”
  • خنده‌ش آمد چون سلیمان آن بدید ** کز شما من کی طلب کردم ثرید
  • When Solomon beheld that (gift), he laughed, saying, “When did I seek tharíd from you?
  • من نمی‌گویم مرا هدیه دهید ** بلک گفتم لایق هدیه شوید
  • I do not bid you bestow gifts on me; nay, I bid you be worthy of the gifts (which I bestow);
  • که مرا از غیب نادر هدیه‌هاست ** که بشر آن را نیارد نیز خواست 575
  • For I have rare gifts (coming) from the Unseen, which human beings durst not even ask for.
  • می‌پرستید اختری کو زر کند ** رو باو آرید کو اختر کند
  • Ye worship the star (planet) that makes gold: turn your faces towards Him that makes the star.
  • می‌پرستید آفتاب چرخ را ** خوار کرده جان عالی‌نرخ را
  • Ye worship the sun in heaven, having despised the Spirit (which is) of high price.
  • آفتاب از امر حق طباخ ماست ** ابلهی باشد که گوییم او خداست
  • The sun, by command of God, is our cook: ’twere folly that we should say it is God.
  • آفتابت گر بگیرد چون کنی ** آن سیاهی زو تو چون بیرون کنی
  • If thy sun be eclipsed, what wilt thou do? How wilt thou expel that blackness from it?
  • نه به درگاه خدا آری صداع ** که سیاهی را ببر وا ده شعاع 580
  • Wilt not thou bring thy headache (trouble and pain) to the court of God, saying, ‘Take the blackness away, give back the radiance!’
  • گر کشندت نیم‌شب خورشید کو ** تا بنالی یا امان خواهی ازو
  • If they would kill thee at midnight, where is the sun, that thou shouldst wail (in supplication) and beg protection of it?
  • حادثات اغلب به شب واقع شود ** وان زمان معبود تو غایب بود
  • Calamities, for the most part, happen in the night; and at that time the object of thy worship is absent.
  • سوی حق گر راستانه خم شوی ** وا رهی از اختران محرم شوی
  • If thou sincerely bow (in prayer) to God, thou wilt be delivered from the stars: thou wilt become intimate (with God).
  • چون شوی محرم گشایم با تو لب ** تا ببینی آفتابی نیم‌شب
  • When thou becomest intimate, I will open my lips (to speak) with thee, that thou may’st behold a Sun at midnight.
  • جز روان پاک او را شرق نه ** در طلوعش روز و شب را فرق نه 585
  • It hath no Orient but the pure spirit: in (respect of) its rising, there is no difference between day and night.
  • روز آن باشد که او شارق شود ** شب نماند شب چو او بارق شود
  • ’Tis day when it (the Sun) rises; when it begins to shine, night is night no more.
  • چون نماید ذره پیش آفتاب ** هم‌چنانست آفتاب اندر لباب
  • (Such) as the mote appears in the presence of the sun, even such is the sun (of this world) in the pure substance (of the Light of God).
  • آفتابی را که رخشان می‌شود ** دیده پیشش کند و حیران می‌شود
  • The sun that becomes resplendent, and before which the (keenest) sight is blunted and dazzled—
  • هم‌چو ذره بینیش در نور عرش ** پیش نور بی حد موفور عرش
  • Thou wilt see it as a mote in the light of the Divine Throne, (a mote) beside the illimitable abounding light of the Divine Throne.
  • خوار و مسکین بینی او را بی‌قرار ** دیده را قوت شده از کردگار 590
  • Thou wilt deem it base and lowly and impermanent, (when) strength has come to thine (inward) eye from the Creator.”
  • کیمیایی که ازو یک ماثری ** بر دخان افتاد گشت آن اختری
  • (The Divine Light is) the Philosophers' Stone from which a single impression fell on the (primal) vapour, and it (the vapour) became a star;
  • نادر اکسیری که از وی نیم تاب ** بر ظلامی زد به گردش آفتاب
  • The unique elixir of which half a gleam struck upon a (region of) darkness and made it the sun;
  • بوالعجب میناگری کز یک عمل ** بست چندین خاصیت را بر زحل
  • The marvellous alchemist who by a single operation fastened all these properties on Saturn.
  • باقی اخترها و گوهرهای جان ** هم برین مقیاس ای طالب بدان
  • Know, O seeker, that the remaining planets and the spiritual substances are (to be judged) according to the same standard.
  • دیده‌ی حسی زبون آفتاب ** دیده‌ی ربانیی جو و بیاب 595
  • The sensuous eye is subject to the sun: seek and find a divine eye,