English    Türkçe    فارسی   

4
1832-1881

  • آن هلیله‌ی رسته از ما و منی ** نقش دارد از هلیله طعم نی
  • Heliyle, varlığından tamamıyla geçmişti... Yalnız heliyle şeklindeydi ama lezzeti kalmamıştı ki!”
  • این سخن پایان ندارد باز گرد ** تا چه گفت از وحی غیب آن شیرمرد
  • Bu sözün sonu gelmez. O aslan er, gayb âleminin vahyinden neler söyledi? Sen onu anlat!
  • قول رسول صلی الله علیه و سلم انی لاجد نفس الرحمن من قبل الیمن
  • Rasul sallallahu aleyhi vesselem’in “Ben Yemen tarafından Rahman kokusunu almaktayım” demesi
  • گفت زین سو بوی یاری می‌رسد ** کاندرین ده شهریاری می‌رسد
  • Bayezıd dedi ki “Bu taraftan bir dostun kokusu gelmekte... Bu köyden bir padişah geliyor!
  • بعد چندین سال می‌زاید شهی ** می‌زند بر آسمانها خرگهی 1835
  • Bunca yıldan sonra bir padişah doğacak... Otağını göklere kuracak!
  • رویش از گلزار حق گلگون بود ** از من او اندر مقام افزون بود
  • Yüzü Allah’ın gül bahçelerinin tesiriyle gül rengine dönecek... Makam ve rütbe bakımından benden üstün olacak!”
  • چیست نامش گفت نامش بوالحسن ** حلیه‌اش وا گفت ز ابرو و ذقن
  • Dediler ki: Adı ne? Bayezid, Ebül Hasan dedi... Onun şeklini, kaşının çenesinin ne şekilde olduğunu anlattı.
  • قد او و رنگ او و شکل او ** یک به یک واگفت از گیسو و رو
  • Boyunu, rengini, şeklini, saçlarını, yüzünü bir bir anlattı.
  • حلیه‌های روح او را هم نمود ** از صفات و از طریقه و جا و بود
  • İç huylarını, manevi sıfatlarını... Ruhunu, yolunu, yerini, varlığını hep söyledi.
  • حلیه‌ی تن هم‌چو تن عاریتیست ** دل بر آن کم نه که آن یک ساعتیست 1840
  • Ten şekli, ten gibi iğretidir... Ona pek gönül verme... o bir anda gelir geçer!
  • حلیه‌ی روح طبیعی هم فناست ** حلیه‌ی آن جان طلب کان بر سماست
  • Tabii ruhun şekli, hali de fanidir... O can şeklini, sıfatını iste ki gökyüzündedir!
  • جسم او هم‌چون چراغی بر زمین ** نور او بالای سقف هفتمین
  • Onun bedeni, yeryüzünde mum gibidir... Nuru ise yedinci kat tavanın üstündedir!
  • آن شعاع آفتاب اندر وثاق ** قرص او اندر چهارم چارطاق
  • Güneşin ışıkları odadadır ama güneş, dördüncü kat göktedir.
  • نقش گل در زیربینی بهر لاغ ** بوی گل بر سقف و ایوان دماغ
  • Gülün suretini, lâtife yollu burnunun altında görürsün ama gül kokusu dimağın ta tavanına, sayvanına kadar her yeri tutmuştur.
  • مرد خفته در عدن دیده فرق ** عکس آن بر جسم افتاده عرق 1845
  • Uyuyan adam, Aden’de bir azaba uğradığını görür ama aksi, bedeninde ter halinde görünür!
  • پیرهن در مصر رهن یک حریص ** پر شده کنعان ز بوی آن قمیص
  • Gömlek, Mısır’da bir harise rehin olmuştur ama Kenan ülkesi o gömleğin kokusuyla dolmuştur!
  • بر نبشتند آن زمان تاریخ را ** از کباب آراستند آن سیخ را
  • Tarihçiler, bunu duyunca Bayezid’in tayin ettiği zamanı yazdılar... Âdeta şişe benzeyen kamış kalemlerini kebapla bezediler.
  • چون رسید آن وقت و آن تاریخ راست ** زاده شد آن شاه و نرد ملک باخت
  • Tanı o zaman, o tarih gelip çatınca o padişah doğdu... Devlet satrancını oynadı!
  • از پس آن سالها آمد پدید ** بوالحسن بعد وفات بایزید
  • Bayezid’in ölümünden sonra yıllar geçti, Ebul Hasan dünyaya geldi.
  • جمله‌ی خوهای او ز امساک وجود ** آن‌چنان آمد که آن شه گفته بود 1850
  • O padişah, Ebulhasan’ın ihsanına, kıskanmasına ait ne gibi huylar söylediyse aynen zuhur etti.
  • لوح محفوظ است او را پیشوا ** از چه محفوظست محفوظ از خطا
  • Çünkü onun önünde giden levhimahfuz’dur... Neden mahfuzdur o levh? Hatadan!
  • نه نجومست و نه رملست و نه خواب ** وحی حق والله اعلم بالصواب
  • Bu, ne yıldız bilgisidir, ne remil, ne de rüya... Allah, doğrusunu daha iyi bilir ya, Allah vahyidir!
  • از پی روپوش عامه در بیان ** وحی دل گویند آن را صوفیان
  • Sofiler, bunu halktan gizlemek için gönül vahyi demişlerdir.
  • وحی دل گیرش که منظرگاه اوست ** چون خطا باشد چو دل آگاه اوست
  • Sen istersen onu gönül vahyi farz et... Gönül zaten onun nazargâhıdır... Gönül, ona agâh olunca nasıl hata eder?
  • مومنا ینظر به نور الله شدی ** از خطا و سهو آمن آمدی 1855
  • Ey mümin, sen, Allah nuruyla bakar, görürsün... Hatadan, yanılmadan eminsin!
  • نقصان اجرای جان و دل صوفی از طعام الله
  • Sofinin canına, gönlüne gelen Allah yemeğinin eksilmesi
  • صوفیی از فقر چون در غم شود ** عین فقرش دایه و مطعم شود
  • Sofi, yoksulluktan dertlenince yoksulluğu, ona dadı ve gıda kesilir.
  • زانک جنت از مکاره رسته است ** رحم قسم عاجزی اشکسته است
  • Çünkü cennet, hoşa gitmeyen şeylerden meydana gelmiştir... Merhamet, gönlü kırık âcizlerin nasibidir.
  • آنک سرها بشکند او از علو ** رحم حق و خلق ناید سوی او
  • Yücelikle başlar kıran kişiye ne Allah’ın merhameti nasip olur, ne halkın!
  • این سخن آخر ندارد وان جوان ** از کمی اجرای نان شد ناتوان
  • Bu sözün sonu yoktur... Evet, o yiğit, yiyecek ve ekmek nafakasının azlığından perişan oldu!
  • شاد آن صوفی که رزقش کم شود ** آن شبه‌ش در گردد و اویم شود 1860
  • Ne mutlu o sofiye ki rızkı azalır... Boncuğu inci olur, kendisi deniz kesilir!
  • زان جرای خاص هر که آگاه شد ** او سزای قرب و اجری‌گاه شد
  • O hususi Allah nafakasını duyan, Allah’ın yakınlığına erer, gayb nafakasını elde eder.
  • زان جرای روح چون نقصان شود ** جانش از نقصان آن لرزان شود
  • Fakat ruh nafakası noksan olan kişinin canı o noksan yüzünden titremeye başlar.
  • پس بداند که خطایی رفته است ** که سمن‌زار رضا آشفته است
  • Anlar ki bir hata etmiştir de bundan dolayı rıza yaseminliği perişan olmuştur.
  • هم‌چنانک آن شخص از نقصان کشت ** رقعه سوی صاحب خرمن نبشت
  • İşte o adam da ekinin az olması yüzünden harman sahibine mektup yazdı.
  • رقعه‌اش بردند پیش میر داد ** خواند او رقعه جوابی وا نداد 1865
  • Mektubunu o yüce ve adil padişaha götürdüler, okudu, fakat bir cevap vermedi.
  • گفت او را نیست الا درد لوت ** پس جواب احمق اولیتر سکوت
  • Dedi ki: onun derdi yalnız gıda, başka bir şey değil... Ahmağa verilecek en iyi cevap sükûttur.
  • نیستش درد فراق و وصل هیچ ** بند فرعست او نجوید اصل هیچ
  • Ayrılık ve vuslat derdi onda hiç yok... fer’e bağlanmış, aslı hiç aramıyor.
  • احمقست و مرده‌ی ما و منی ** کز غم فرعش فراغ اصل نی
  • O ahmağın biri... Varlığa kapılmış, ölmüş gitmiş fer’in derdiyle asla aldırış bile etmemekte.
  • آسمانها و زمین یک سیب دان ** کز درخت قدرت حق شد عیان
  • Göklerle yeri bir elma farz et... Allah’ın kudret ağacından bitmiş!
  • تو چه کرمی در میان سیب در ** وز درخت و باغبانی بی‌خبر 1870
  • Sen, bu elmanın içindeki bir kurda benzersin; ağaçtan da haberin yok, bahçıvandan da!
  • آن یکی کرمی دگر در سیب هم ** لیک جانش از برون صاحب‌علم
  • Elmada bir kurt daha var; fakat onun canı dış âleminde bayrak sahibi!
  • جنبش او وا شکافد سیب را ** بر نتابد سیب آن آسیب را
  • Onun hareketi elmayı yarar... Elma onun hareketine karşı koyamaz!
  • بر دریده جنبش او پرده‌ها ** صورتش کرمست و معنی اژدها
  • Hareketi, perdeleri yırtar... Sureti kurt ama hakikatte o, bir ejderha!
  • آتش که اول ز آهن می‌جهد ** او قدم بس سست بیرون می‌نهد
  • Demirden çıkan ilk ateş, dışarıya yavaş, yavaş adım atar.
  • دایه‌اش پنبه‌ست اول لیک اخیر ** می‌رساند شعله‌ها او تا اثیر 1875
  • Dadısı pamuktur önce... Fakat sonunda şuleleri ta esire kadar çıkar,
  • مرد اول بسته‌ی خواب و خورست ** آخر الامر از ملایک برترست
  • İnsan, önce uykuya, yemeye muhtaçtır... Fakat nihayet meleklerden de üstün olur.
  • در پناه پنبه و کبریتها ** شعله و نورش برآیدت بر سها
  • Pamuk ve kükürdün himayesinde şulesi ve nuru, süha yıldızına kadar çıkar!
  • عالم تاریک روشن می‌کند ** کنده‌ی آهن به سوزن می‌کند
  • Karanlık âlemi aydınlatır... Demirden yapılma tomruğu bile iğneyle deler geçer!
  • گرچه آتش نیز هم جسمانی است ** نه ز روحست و نه از روحانی است
  • Ateş de cismanidir ama ne ruhtandır, ne de ruhani âlemden!
  • جسم را نبود از آن عز بهره‌ای ** جسم پیش بحر جان چون قطره‌ای 1880
  • Cisme, o yücelikten bir nasip yoktur... Cisim, can denizinin önünde bir katra gibidir!
  • جسم از جان روزافزون می‌شود ** چون رود جان جسم بین چون می‌شود
  • Cisim, canla artar, gün günden fazlalaşır... Fakat can gitti mi cisme bak, ne hale gelir?