English    Türkçe    فارسی   

4
424-473

  • هم مثال ناقصی دست آورم ** تا ز حیرانی خرد را وا خرم
  • Aklı, şaşkınlıktan kurtarayım diye yine nakış bir misale el atayım:
  • شب بهر خانه چراغی می‌نهند ** تا به نور آن ز ظلمت می‌رهند 425
  • Geceleyin her eve bir kandil, bir mum korlar ve onun ışığıyla karanlıktan kurtulurlar ya...
  • آن چراغ این تن بود نورش چو جان ** هست محتاج فتیل و این و آن
  • O kandil, bu tene benzer, nuru da cana. Kandil, fitile, şuna buna muhtaçtır.
  • آن چراغ شش فتیله‌ی این حواس ** جملگی بر خواب و خور دارد اساس
  • Bu duyguların o altı fitilli kandili, umumiyetle uykuya, yemeye, içmeye dayanır... O kandilin temeli, bunlardır.
  • بی‌خور و بی‌خواب نزید نیم دم ** با خور و با خواب نزید نیز هم
  • Yiyip içmeden, yatıp uyumadan yarım nefeslik bir zaman bile yaşayamaz... Fakat yiyip yatmakla da yaşayamaz!
  • بی‌فتیل و روغنش نبود بقا ** با فتیل و روغن او هم بی‌وفا
  • Fitili, yağı olmadıkça bakası yoktur; fakat fitille, yağla da vefası yoktur.
  • زانک نور علتی‌اش مرگ‌جوست ** چون زید که روز روشن مرگ اوست 430
  • Çünkü sebebe bağlı olan, sebepsiz meydana gelmeyen ışığı, ölümü arar durur... Nasıl yaşayabilir ki aydın gün, onun ölümüdür.
  • جمله حسهای بشر هم بی‌بقاست ** زانک پیش نور روز حشر لاست
  • İnsanın bütün duygularının da bakası yoktur... Zira mahşer günü, hepsi de yok olur gider!
  • نور حس و جان بابایان ما ** نیست کلی فانی و لا چون گیا
  • Fakat atalarımızın duygu ve can ışığı, tamamı ile de ot gibi bitip ot gibi yitmez... Tamamı ile fani olmamıştır.
  • لیک مانند ستاره و ماهتاب ** جمله محوند از شعاع آفتاب
  • Yalnız güneşin nurunda yıldızların nuru ve ay ışığı mahvolur ve görünmez!
  • آنچنان که سوز و درد زخم کیک ** محو گردد چون در آید مار الیک
  • Pirenin ısırmasından meydana gelen yanış, dert ve zahmet, yılan ısırınca mahvolur ya!
  • آنچنان که عور اندر آب جست ** تا در آب از زخم زنبوران برست 435
  • Çıplak adam arıların sokmasından kurtulmak için suya atlar ya!
  • می‌کند زنبور بر بالا طواف ** چون بر آرد سر ندارندش معاف
  • Arılar adamın tepesinde dolaşır dururlar... Başını bir çıkardı mı hiç affetmezler, hemen sokarlar!
  • آب ذکر حق و زنبور این زمان ** هست یاد آن فلانه وان فلان
  • Allah’ı anış sudur, zamanede şu kadının, bu erkeğin anılışı da arı!
  • دم بخور در آب ذکر و صبر کن ** تا رهی از فکر و وسواس کهن
  • Allah’ı anış suyuna dal, nefesini tut, sabret de eski düşüncelerden, vesveselerden kurtul!
  • بعد از آن تو طبع آن آب صفا ** خود بگیری جملگی سر تا به پا
  • Ondan sonra da sen, tepeden tırnağa kadar o arı duru suyun tabiatına bürünürsün...
  • آنچنان که از آب آن زنبور شر ** می‌گریزد از تو هم گیرد حذر 440
  • Öyle bir hale gelirsin ki o kötü arı, sudan nasıl kaçar, çekinirse senden de öyle kaçar, öyle çekinir!
  • بعد از آن خواهی تو دور از آب باش ** که بسر هم‌طبع آبی خواجه‌تاش
  • Sonra dilersen sudan uzaklaş... İçten suyun tabiatına sahip olursun, hakikatte ondan ayrılmamış sayılırsın!
  • بس کسانی کز جهان بگذشته‌اند ** لا نیند و در صفات آغشته‌اند
  • Dünyadan geçen kişiler de yok olmamışlar, fakat Allah sıfatlarına bürünmüşlerdir.
  • در صفات حق صفات جمله‌شان ** هم‌چو اختر پیش آن خور بی‌نشان
  • Onların sıfatları, Hak sıfatlarına karşı, güneşin karşısındaki yıldızlara dönmüştür.
  • گر ز قرآن نقل خواهی ای حرون ** خوان جمیع هم لدینا محضرون
  • A inatçı Kur’an’dan buna delil istiyorsan oku: “Onların hepsi huzurumuzdadır!”
  • محضرون معدوم نبود نیک بین ** تا بقای روحها دانی یقین 445
  • Haklarında “Huzurumuzdadır” denenler yok olamazlar, iyi dikkat et de ruhların bakasını iyice anlayasın!
  • روح محجوب از بقا بس در عذاب ** روح واصل در بقا پاک از حجاب
  • Bakadan mahcup olan ruh azaptadır, Allah’a vasıl olan ruhsa baka âleminde hicaplardan kurtulmuş bir haldedir.
  • زین چراغ حس حیوان المراد ** گفتمت هان تا نجویی اتحاد
  • İşte bu hayvani duygu kandilinden ne murat edilmişse, bu kandilin hakikati neyse sana söyledim... Kendine gel de sakın bu hayvani duyguyla ruh arasında bir birlik tasavvur etme!
  • روح خود را متصل کن ای فلان ** زود با ارواح قدس سالکان
  • Çabuk, ruhunu, yolcuların kutlu ruhlarına ulaştır!
  • صد چراغت ار مرند ار بیستند ** پس جدا اند و یگانه نیستند
  • Yüz tane kandilin olsa ister sönsünler, ister yansınlar, değil mi ki hepsi ayrı ayrıdır... Bir olamazlar!
  • زان همه جنگند این اصحاب ما ** جنگ کس نشنید اندر انبیا 450
  • İşte bu yüzden bizim ashabımız, hep savaştadır... Fakat peygamberlerin birbirleriyle savaştıklarını kimsecikler duymamıştır.
  • زانک نور انبیا خورشید بود ** نور حس ما چراغ و شمع و دود
  • Çünkü peygamberlerin nurları güneştir; duygu ışığımızsa kandil, mum ve is!
  • یک بمیرد یک بماند تا به روز ** یک بود پژمرده دیگر با فروز
  • Biri söner, öbürü gündüze kadar kalır... Biri yanıp erir, öbürü parlar durur!
  • جان حیوانی بود حی از غذا ** هم بمیرد او بهر نیک و بذی
  • Hayvani can gıda ile dirilir... Her iyi kötü şeyle de ölüverir!
  • گر بمیرد این چراغ و طی شود ** خانه‌ی همسایه مظلم کی شود
  • Fakat bu kandil söndü, ortadan kalktı mı komşunun evi neden karanlık kalsın?
  • نور آن خانه چو بی این هم به پاست ** پس چراغ حس هر خانه جداست 455
  • Mademki o evin ışığı, bunun ışığı olmaksızın da duruyor... Şu halde her evin duygu ışığı ayrı ayrıdır.
  • این مثال جان حیوانی بود ** نه مثال جان ربانی بود
  • Bu hayvani canın misalidir... Rabbani canın değil!
  • باز از هندوی شب چون ماه زاد ** در سر هر روزنی نوری فتاد
  • Gece Hindusundan ay doğdu mu ışığı, her pencereden vurur, her tarafı aydınlatır!
  • نور آن صد خانه را تو یک شمر ** که نماند نور این بی آن دگر
  • O yüzlerce evin ışığını sen, bir say... Çünkü ay battı mı bu evin sönüp öbürününki kalmaz.
  • تا بود خورشید تابان بر افق ** هست در هر خانه نور او قنق
  • Parlak güneş tan yerinde durdukça ışığı her eve konuk olur.
  • باز چون خورشید جان آفل شود ** نور جمله خانه‌ها زایل شود 460
  • Fakat can güneşi battı mı bütün evlerin nuru kaybolur, gidiverir!
  • این مثال نور آمد مثل نی ** مر ترا هادی عدو را ره‌زنی
  • Bu söz nurun misalidir, misli değil... Sana doğru yolu gösterir, düşmanın da yolunu vurur!
  • بر مثال عنکبوت آن زشت‌خو ** پرده‌های گنده را بر بافد او
  • O münkir, o kötü huylu, örümcek gibi kokmuş ağlar kurar...
  • از لعاب خویش پرده‌ی نور کرد ** دیده‌ی ادراک خود را کور کرد
  • Tükürüğü ile nura perde gerer; fakat kendi anlayış gözünü kör eder.
  • گردن اسپ ار بگیرد بر خورد ** ور بگیرد پاش بستاند لگد
  • Atın boynunu tutarsa murat alır, maksadına erişir... Fakat ayağını yakalarsa tekmeyi yer!
  • کم نشین بر اسپ توسن بی‌لگام ** عقل و دین را پیشوا کن والسلام 465
  • Gemsiz ve serkeş ata pek yaklaşma... Kendine aklı ve dini kılavuz et, onlara uy vesselâm!
  • اندرین آهنگ منگر سست و پست ** کاندرین ره صبر و شق انفسست
  • Bu azmini sakın hor görme, ehemmiyetsiz sanma... bu yolda sabır lazım, çekilecek mihnetlere tahammül gerek!
  • بقیه‌ی قصه‌ی بنای مسجد اقصی
  • Mescid-i Aksâ’nın binası
  • چون سلیمان کرد آغاز بنا ** پاک چون کعبه همایون چون منی
  • Süleyman, Kâbe gibi temiz, Mina gibi yüce olan o yapıya başladı.
  • در بنااش دیده می‌شد کر و فر ** نی فسرده چون بناهای دگر
  • Yapısında tekellüflerde bulundu... Öbür yapılar gibi rasgele ve değersiz bir yapı değildi o!
  • در بنا هر سنگ کز که می‌سکست ** فاش سیروا بی‌همی گفت از نخست
  • Yapı için dağdan kesilen her taş, apaçık “Önce beni götürün” derdi.
  • هم‌چو از آب و گل آدم‌کده ** نور ز آهک پاره‌ها تابان شده 470
  • 470.Âdem’in yoğrulduğu su ve toprak gibi o yapının her kerpicinden nur parladı.
  • سنگ بی‌حمال آینده شده ** وان در و دیوارها زنده شده
  • Taş, hammalsız geliyordu... o kapı, o duvarlar, âdeta canlıydı.
  • حق همی‌گوید که دیوار بهشت ** نیست چون دیوارها بی‌جان و زشت
  • Allah daima der ki: Cennetin duvarları, bu duvarlar gibi cansız ve çirkin değildir.
  • چون در و دیوار تن با آگهیست ** زنده باشد خانه چون شاهنشهیست
  • Ten kapısı, ten duvarı gibi uyanıktır... Cennet evi de diridir; çünkü padişahlar padişahına mensuptur orası!