یک حکایت بشنو ای گوهر شناس ** تا بدانی تو عیان را از قیاس‏

Ey gevher tanıyan kişi, bir hikâye dinle de meydanda ve apaçık olan şeyi kıyastan fark et.

هلال پنداشتن آن شخص خیال را در عهد عمر

Allah razı olsun, Ömer zamanında birisinin, hayalini hilâl sanması.

ماه روزه گشت در عهد عمر ** بر سر کوهی دویدند آن نفر

Ömer zamanında oruç ayı geldi. Birkaç kişi bir dağın tepesine koştu.

تا هلال روزه را گیرند فال ** آن یکی گفت ای عمر اینک هلال‏

Oruç ayının hilâlini görüp kutlulanmak, onu hayra yormak istiyorlardı. Birisi “ Ey Ömer, işte hilâl” dedi.

چون عمر بر آسمان مه را ندید ** گفت کاین مه از خیال تو دمید

Ömer gökyüzüne baktıysa da ayı göremedi. “ Bu ay senin hayalinden meydana geldi.

ور نه من بیناترم افلاک را ** چون نمی‏بینم هلال پاک را 115

Yoksa ben, gökleri senden daha iyi görürüm. Tertemiz hilâli nasıl olur da görmem?

گفت تر کن دست و بر ابرو بمال ** آن گهان تو بر نگر سوی هلال‏

Elini ısla da kaşını sıvazla. Ondan sonra hilâle bak!” dedi.

چون که او تر کرد ابرو مه ندید ** گفت ای شه نیست مه شد ناپدید

Adam elini ıslayıp kaşını sıvazlayınca ayı göremedi. “ Padişahım, ay yok görünmez oldu” dedi.

گفت آری موی ابرو شد کمان ** سوی تو افکند تیری از گمان‏

Ömer dedi ki: “Evet, kaşının kılı seni şüphelendirdi; yaydan sana bir ok attı”.

چون یکی مو کج شد او را راه زد ** تا به دعوی لاف دید ماه زد

Onun yolunu bir eğri kıl kesti, o yüzden ayı gördüm diye davaya kalkıştı.

موی کج چون پرده‏ی گردون بود ** چون همه اجزات کج شد چون بود 120

Bir eğri kıl gökyüzüne perde olursa bütün vücudun eğri olunca halin ne olur?