هر که خود را از هوا خود باز کرد ** چشم خود را آشنای راز کرد

Fakat hevadan vazgeçen, gözünü sırlara âşina etmiştir.

شکایت قاضی از آفت قضا و جواب گفتن نایب او را

Kadı’nın kadılıktan şikâyeti, naibinin ona verdiği cevap

قاضیی بنشاندند او می‏گریست ** گفت نایب قاضیا گریه ز چیست‏

Birisini kadı yaptılar. Ağlayıp inlemeye koyuldu. Naip “Kadıya bu ağlama nedir diye?

این نه وقت گریه و فریاد تست ** وقت شادی و مبارک باد تست‏ 2745

Ağlamak, feryat etmek zamanı değil, sevinecek, kutlanacak zamanın “ dedi.

گفت اه چون حکم راند بی‏دلی ** در میان آن دو عالم جاهلی‏

Kadı, bir ah edip dedi ki: “Gönlüne hâkim olmayan, işin iç yüzünü bilmeyen kimse nasıl hükmedebilir? O, işin hakikatini bilen iki kişi arasında bir cahilden başka bir şey değildir ki.

آن دو خصم از واقعه‏ی خود واقفند ** قاضی مسکین چه داند ز آن دو بند

O iki hasım, ne yaptıklarını bilirler. Zavallı, kadı o iki kişinin hilesini ne bilsin?

جاهل است و غافل است از حالشان ** چون رود در خونشان و مالشان‏

Hallerini bilmez, gafildir. Böyle olduğu halde kanlarına, mallarına nasıl hükmedecek?”

گفت خصمان عالمند و علتی ** جاهلی تو لیک شمع ملتی‏

Naip “Hasımlar, bilgili ama illetlidir. Hâlbuki sen, cahilsin ama şeriat mumusun.

ز انکه تو علت نداری در میان ** آن فراغت هست نور دیده‏گان‏ 2750

Çünkü sende bir kasıt ve illet yok. İşte şu illetsizlik yok mu? Gözlerin nurudur.

و آن دو عالم را غرضشان کور کرد ** علمشان را علت اندر گور کرد

O iki bilgiyi, garazları kör etmiştir. Bilgilerini de kasıtları, illetleri mezara tıkmıştır.

جهل را بی‏علتی عالم کند ** علم را علت کژ و ظالم کند

Kasıtsızlık, bilgisizi âlim yapar, kasıt ve garaz, ilmi aykırı bir hale sokar, zulüm haline koyar.