گر نبودی مر عرض را نقل و حشر ** فعل بودی باطل و اقوال فشر

گر نبودی مر عرض را نقل و حشر ** فعل بودی باطل و اقوال فشر 960

Eğer arazlar başka bir şekle tebeddül etmeseydi, başka bir şekle bürünüp var olmasaydı iş bâtıl olur, sözler manasız bir hale gelirdi;

این عرضها نقل شد لونی دگر ** حشر هر فانی بود کونی دگر

Bu arazlar başka bir varlık suretine bürünüp haşrolur.

نقل هر چیزی بود هم لایقش ** لایق گله بود هم سایقش‏

Her şey, neye lâyıksa o şekle tebeddül eder. Sürünün çobanı, sürüye lâyık kişidir.

وقت محشر هر عرض را صورتی است ** صورت هر یک عرض را نوبتی است‏

Mahşerde her arazın bir sureti vardır, her araz suretinin de bir nöbeti.

بنگر اندر خود نه تو بودی عرض ** جنبش جفتی و جفتی با غرض‏

Kendine bak, sen de araz değil miydin, anandan, babandan hâsıl olmadın mı ve bir maksat uğrunda birisiyle eş değil misin?

بنگر اندر خانه و کاشانه‏ها ** در مهندس بود چون افسانه‏ها 965

Evlere köşklere bak. Bunlar mühendisin tasavvuratından ibaretti.

آن فلان خانه که ما دیدیم خوش ** بود موزون صفه و سقف و درش‏

Güzel olarak gördüğümüz sofası hoş. Tavanı, kapısı mükemmel olan filan ev ,(mühendisin zihnindeydi).

از مهندس آن عرض و اندیشه‏ها ** آلت آورد و ستون از بیشه‏ها

Mühendisin zihnindeki o araz, o düşünce aletleri hazırladı, ormanlardan direkleri getirdi (ev yapılıp meydana çıktı.)

چیست اصل و مایه‏ی هر پیشه‏ای ** جز خیال و جز عرض و اندیشه‏ای‏

Her hünerin aslı, esası, hayâlden, arazdan, düşünceden başka nedir ki?

جمله اجزای جهان را بی‏غرض ** درنگر حاصل نشد جز از عرض‏

Dünyanın bütün cüzilerine, fakat garazsızca bak; arazdan başka bir şeyden meydana gelmemiştir.