English    Türkçe    فارسی   

4
3710-3734

  • جز که لا احصی نگوید او ز جان ** کز شمار و حد برونست آن بیان 3710
  • He will only say from his soul, “I cannot (praise Thee duly),” because the declaration thereof is beyond reckoning and bound.

  • رفتن ذوالقرنین به کوه قاف و درخواست کردن کی ای کوه قاف از عظمت صفت حق ما را بگو و گفتن کوه قاف کی صفت عظمت او در گفت نیاید کی پیش آنها ادراکها فدا شود و لابه کردن ذوالقرنین کی از صنایعش کی در خاطر داری و بر تو گفتن آن آسان‌تر بود بگوی
  • How Dhu ’l-Qarnayn went to Mount Qáf and made petition, saying, "O Mount Qáf, tell me of the majesty of the Attributes of God"; and how Mount Qáf said that the description of His majesty is ineffable, since (all) perceptions vanish before it; and how Dhu ’l-Qarnayn made humble supplication, saying, "Tell of His works that thou hast in mind and of which it is more easy for thee to speak."

  • رفت ذوالقرنین سوی کوه قاف ** دید او را کز زمرد بود صاف
  • Dhu ’l-Qarnayn went towards Mount Qáf: he saw that it was (made) of pure emerald,

  • گرد عالم حلقه گشته او محیط ** ماند حیران اندر آن خلق بسیط
  • And that it had become a ring surrounding the (whole) world. He was amazed at that immense creation (work of God).

  • گفت تو کوهی دگرها چیستند ** که به پیش عظم تو بازیستند
  • He said, “Thou art the mountain (indeed): what are the others? for beside thy magnitude they are (but) playthings.”

  • گفت رگهای من‌اند آن کوهها ** مثل من نبوند در حسن و بها
  • It replied, “Those (other) mountains are my veins: they are not like unto me in beauty and glory.

  • من به هر شهری رگی دارم نهان ** بر عروقم بسته اطراف جهان 3715
  • I have a hidden vein in every land: (all) the regions of the world are fastened to my veins.

  • حق چو خواهد زلزله‌ی شهری مرا ** گوید او من بر جهانم عرق را
  • When God wills an earthquake in any land, He bids me and I cause the vein to throb.

  • پس بجنبانم من آن رگ را بقهر ** که بدان رگ متصل گشتست شهر
  • Then I make to move mightily the vein with which the (particular) land is connected.

  • چون بگوید بس شود ساکن رگم ** ساکنم وز روی فعل اندر تگم
  • When He says ‘Enough!’ my vein rests. I am (apparently) at rest, but actually I am in rapid motion”—

  • هم‌چو مرهم ساکن و بس کارکن ** چون خرد ساکن وزو جنبان سخن
  • At rest, like the (medicinal) ointment, and very active (efficacious); at rest, like the intellect, while the speech (impelled) by it is moving.

  • نزد آنکس که نداند عقلش این ** زلزله هست از بخارات زمین 3720
  • In the opinion of him whose intelligence does not perceive this, earthquakes are caused by terrestrial vapours.

  • موری بر کاغذ می‌رفت نبشتن قلم دید قلم را ستودن گرفت موری دیگر کی چشم تیزتر بود گفت ستایش انگشتان را کن کی آن هنر ازیشان می‌بینم موری دگر کی از هر دو چشم روشن‌تر بود گفت من بازو را ستایم کی انگشتان فرع بازواند الی آخره
  • An ant, walking on a piece of paper, saw the pen writing and began to praise the pen. Another ant, which was more keen-sighted, said, "Praise the fingers, for I deem this accomplishment to proceed from them." Another ant, more clear-sighted than either, said, "I praise the arm, for the fingers are a branch of the arm," et cetera.

  • مورکی بر کاغذی دید او قلم ** گفت با مور دگر این راز هم
  • A little ant saw a pen (writing) on a paper, and told this mystery to another ant,

  • که عجایب نقشها آن کلک کرد ** هم‌چو ریحان و چو سوسن‌زار و ورد
  • Saying, “That pen made wonderful pictures like sweet basil and beds of lilies and roses.”

  • گفت آن مور اصبعست آن پیشه‌ور ** وین قلم در فعل فرعست و اثر
  • The other ant said, “That artist is the finger, and this pen is actually (no more than) the derivative (instrument) and the sign.”

  • گفت آن مور سوم کز بازوست ** که اصبع لاغر ز زورش نقش بست
  • A third ant said, “It is the work of the arm, by whose strength the slender finger depicted it.”

  • هم‌چنین می‌رفت بالا تا یکی ** مهتر موران فطن بود اندکی 3725
  • In this fashion it (the argument) was carried upward till a chief of the ants, (who) was a little bit sagacious,

  • گفت کز صورت مبینید این هنر ** که به خواب و مرگ گردد بی‌خبر
  • Said, “Do not regard this accomplishment as proceeding from the (material) form, which becomes unconscious in sleep and death.

  • صورت آمد چون لباس و چون عصا ** جز به عقل و جان نجنبد نقشها
  • Form is like a garment or a staff: (bodily) figures do not move except by means of intellect and spirit.”

  • بی‌خبر بود او که آن عقل و فاد ** بی ز تقلیب خدا باشد جماد
  • He (the wise ant) was unaware that without the controlling influence of God that intellect and heart (mind) would be inert.

  • یک زمان از وی عنایت بر کند ** عقل زیرک ابلهیها می‌کند
  • If He withdraw His favour from it for a single moment, the acute intellect will commit (many) follies.

  • چونش گویا یافت ذوالقرنین گفت ** چونک کوه قاف در نطق سفت 3730
  • When Dhu ’l-Qarnayn found it (Mount Qáf) speaking, he said, after Mount Qáf had bored the pearls of speech,

  • کای سخن‌گوی خبیر رازدان ** از صفات حق بکن با من بیان
  • “O eloquent one, who art wise and knowest the mystery, expound to me the Attributes of God.”

  • گفت رو کان وصف از آن هایل‌ترست ** که بیان بر وی تواند برد دست
  • It answered, “Go, for those qualities are too terrible for (oral) exposition to put its hand on them,

  • یا قلم را زهره باشد که به سر ** بر نویسد بر صحایف زان خبر
  • Or for the pen to dare inscribe with its point information concerning them on the pages (of books).”

  • گفت کمتر داستانی باز گو ** از عجبهای حق ای حبر نکو
  • He said, “Relate a lesser tale concerning the wonders of God, O goodly divine.”