همچنین کشت و دم و دام و جماع ** آن موالید است حق را مستطاع‌‌

Ekin ekmek, nefes almak, tuzak kurmak, çiftleşmek de böyledir. Onların sesleri hep Hakk’a mutîdir (eken, nefes alan, tuzak kuran, çiftleşen kuldur; bitiren, yaşatan, tuzağa düşüren, doğurtan yahut bunların aksini meydana getiren Hak’tır).

اولیا را هست قدرت از اله ** تیر جسته باز آرندش ز راه‌‌

Velîlerde Tanrı’dan öyle bir kudret vardır ki atılmış oku yoldan geri çevirirler.

بسته درهای موالید از سبب ** چون پشیمان شد ولی ز آن دست رب‌‌ 1670

Tanrı velisi, pişman olursa sebeplere eserlerin kapılarını kapar (fiilleri neticesiz bırakır). Fakat bunu, Tanrı eliyle yapar.

گفته ناگفته کند از فتح باب ** تا از آن نه سیخ سوزد نه کباب‌‌

Tanrı kudretiyle; söylenmiş bir sözü söylenmemiş hale getirir. Bir halde ki ne şiş yanar ne kebap!

از همه دلها که آن نکته شنید ** آن سخن را کرد محو و ناپدید

Bütün kalplerdeki nükteleri işitir, gönüllerden o sözü yok eder.

گرت برهان باید و حجت مها ** باز خوان من آية أو ننسها

Ey ulu kişi! Sana delil ve huccet gerekse “Min âyetin ey nünsiha” ayetini oku.

آیت أنسوکم ذکری بخوان ** قدرت نسیان نهادنشان بدان‌‌

“Ensevküm zikrî ” ayetini de oku velilerin kalplere nisyan koyma kudretini anla!

چون به تذکیر و به نسیان قادراند ** بر همه دلهای خلقان قاهراند 1675

Velîler, hatırlatma ve unutturmaya kadirdirler; şu halde herkesin gönlüne hâkimdirler.

چون به نسیان بست او راه نظر ** کار نتوان کرد ور باشد هنر

Velî, unutturma kudretiyle bir kişinin istidlâl yolunu bağladı mı, o adamın hüneri bile olsa bir iş yapamaz.

خلتم سخریه اهل السمو ** از نبی خوانید تا أنسوکم‌‌

Siz, yüce kişileri alaya aldınız, bundan bir şey çıkmaz sandınız ama Kur’an’da “Ensevküm” ayetini bir okuyun!

صاحب ده پادشاه جسمهاست ** صاحب دل شاه دلهای شماست‌‌

Şehir ve köye sahip olan, cisimlerin padişahıdır. Gönül sahibi ise gönüllerinizin sultanıdır.

فرع دید آمد عمل بی‌‌هیچ شک ** پس نباشد مردم الا مردمک‌‌

Hiç şüphe yok ki işler, görüşlerin fer’idir. Şu halde insan, ancak göz bebeğinden ibarettir.

من تمام این نیارم گفت از آن ** منع می‌‌آید ز صاحب مرکزان‌‌ 1680

Ben bunu, tamamı ile söyleyemiyorum, çünkü merkez sahipleri (Peygamberler) men ediyorlar.

چون فراموشی خلق و یادشان ** با وی است و او رسد فریادشان‌‌

Mademki halkı unutması ve hatırlaması onun elindedir, imdatlarına da o, erişir.

صد هزاران نیک و بد را آن بهی ** می‌‌کند هر شب ز دلهاشان تهی‌‌

O güzel huylarla huylanmış olan zat, her gece gönüllerden yüz binlerce iyi ve kötü hâtırayı giderir;

روز دلها را از آن پر می‌‌کند ** آن صدفها را پر از در می‌‌کند

Gündüzün gönülleri, yine o hâtıralarla doldurmakta; o sedefleri, incilerle dopdolu bir hale getirmektedir.

آن همه اندیشه‌‌ی پیشانها ** می‌‌شناسند از هدایت جانها

Evvelki düşüncelerin hepsi, Tanrı’nın hidayetiyle sahiplerini tanırlar.

پیشه و فرهنگ تو آید به تو ** تا در اسباب بگشاید به تو 1685

Uyanınca, sanat ve hünerin, sebepler kapısını açmak üzere yine sana gelir.

پیشه زرگر به آهنگر نشد ** خوی این خوش خو به آن منکر نشد

Kuyumcunun hüneri demirciye gitmez, bu güzel huylunun huyu, öteki kötüye mal olmaz.

پیشه‌‌ها و خلقها همچون جهیز ** سوی خصم آیند روز رستخیز

Hünerler ve huylar, kıyamet günü, çeyiz gibi sahibine döner.

پیشه‌‌ها و خلقها از بعد خواب ** واپس آید هم به خصم خود شتاب‌‌

Sanatlar ve tabiatlar, sabah uyandıktan sonra, koşa koşa onun yanına gelirler. (T.M. 1686)

پیشه‌‌ها و اندیشه‌‌ها در وقت صبح ** هم بدانجا شد که بود آن حسن و قبح‌‌

Güzel olsun, çirkin olsun... Bütün huylar ve hünerler, sabah çağında sahiplerine gelir;

چون کبوترهای پیک از شهرها ** سوی شهر خویش آرد بهرها 1690

Nitekim posta güvercinleri, gönderilen mektupları, yine uçtukları şehre getirirler.

شنیدن آن طوطی حرکت آن طوطیان و مردن آن طوطی در قفس و نوحه‌‌ی خواجه بر وی‌‌

Dudunun, duduların hareketlerini duyması ve kafeste ölümü, tacirin ona ağlaması

چون شنید آن مرغ کان طوطی چه کرد ** پس بلرزید اوفتاد و گشت سرد

Dudu, o dudunun yaptığını işitince titredi, düştü, kaskatı oldu.

خواجه چون دیدش فتاده همچنین ** بر جهید و زد کله را بر زمین‌‌

Sahibi, onun böyle düştüğünü görünce yerinden sıçradı, külâhını yere vurdu.