یوسف از زن یافت زندان و فشار ** من شوم توزیع بر پنجاه دار
Yusuf, kadın yüzünden zindana düştü, sıkıntılara uğradı. O bile böyle olursa artık ben, elli kere darağacına çekilirim.
آن زنان از جاهلی بر من تنند ** اولیاشان قصد جان من کنند
Kadınlar, bilgisizliklerinden bana saldırdılar. Erkekler canıma kastederler.
نه ز مردان چاره دارم نه از زنان ** چون کنم که نی ازینم نه از آن 3865
Hasılı ne kadınlardan kurulabiliyorum ne erkeklerden. Ne yapayım bilmem? Ne bunlardanım ben, ne onlardan!
بعد از آن کودک به کوسه بنگریست ** گفت او با آن دو مو از غم بریست
Ondan sonra oğlan, köseye baktı, dedi ki: O çenesindeki o iki kılla dertten kurtuldu gitti.
فارغست از خشت و از پیکار خشت ** وز چو تو مادرفروش کنک زشت
Kerpiçten de kurtuldu, kerpiç kavgasından da, hatta senin gibi bir kahpe oğlu çirkin kart oğlanın saldırışından da.
بر زنخ سه چار مو بهر نمون ** بهتر از سی خشت گرداگرد کون
Gösteriş için olsun çenede bulunan kaç dört kıl, adamın arkasına çepeçevre yığılan otuz kerpiçten hayırlıdır.
ذره‌ای سایه‌ی عنایت بهترست ** از هزاران کوشش طاعت‌پرست
Tanrı inayetinin bir zerresi, itaat ve ibadetinden yeğdir.
زانک شیطان خشت طاعت بر کند ** گر دو صد خشتست خود را ره کند 3870
Çünkü şeytan itaat kerpicini alır, hatta iki yüz tuğla olsa yine kapar, kendine yol açar.
خشت اگر پرست بنهاده‌ی توست ** آن دو سه مو از عطای آن سوست
Her yanın kerpiçle dolu olsa yine o kerpiçler senin tarafından konmuştur. Fakat o iki üç, kıl, Tanrı vergisidir.
در حقیقت هر یکی مو زان کهیست ** کان امان‌نامه‌ی صله‌ی شاهنشهیست
Hakikatte o kıların her biri bir dağdır. Çünkü o, padişahların padişahının bir aman fermanıdır.
تو اگر صد قفل بنهی بر دری ** بر کند آن جمله را خیره‌سری
Sen bir kapıya yüzlerce kilit vursan bir sersem gelir, hepsini de söker çıkarır.
شحنه‌ای از موم اگر مهری نهد ** پهلوانان را از آن دل بشکهد
Fakat bir şahne, herhangi bir kapıyı mumla kapatsa erler, babayiğitler bile ona yaklaşamaz, yürekleri oynar.
آن دو سه تار عنایت هم‌چو کوه ** سد شد چون فر سیما در وجوه 3875
Tanrı inayeti olan o iki üç kıl kötülüklerle arana girer, dağ kesilir; yüzlerde görünen nura benzer.
خشت را مگذار ای نیکوسرشت ** لیک هم آمن مخسپ از دیو زشت
Ey iyi yaratılışlı adam, kerpiç komaya kalkışma, fakat çirkin şeytandan da emin olarak uyuma.
رو دو تا مو زان کرم با دست آر ** وانگهان آمن بخسپ و غم مدار
Yürü, Tanrı kereminden iki tanecik kıl elde et de ondan sonra gam yeme, emin olarak uyu!
نوم عالم از عبادت به بود ** آنچنان علمی که مستنبه بود
Bilgili adamın uykusu, ibadetten yeğdir. Hele insanı gafletten uyandıran bilgi olursa.
آن سکون سابح اندر آشنا ** به ز جهد اعجمی با دست و پا
Yüzme bilenin hareketsiz durması, aceminin elle ayakla savaşmasından iyidir.
اعجمی زد دست و پا و غرق شد ** می‌رود سباح ساکن چون عمد 3880
Acemi, elini ayağını oynatır durur, fakat boğulur. Yüzme bilense denizdeki dalgıç gibi yüzer durur.
علم دریاییست بی‌حد و کنار ** طالب علمست غواص بحار
Bilgi, uçsuz bucaksız ve kıyısız bir denizdir. Bilgi dileyense, denizlerde dalgıçlık edene benzer.
گر هزاران سال باشد عمر او ** او نگردد سیر خود از جست و جو
Bilgi dileyenin ömrü, binlerce yıl olsa yine araştırmadan vazgeçmez, bir türlü doymaz.
کان رسول حق بگفت اندر بیان ** اینک منهومان هما لا یشبعان
Tanrı elçisi, hadisinde “ İşte iki tane haris ki hiç doymazlar” dedi.
در تفسیر این خبر کی مصطفی صلوات‌الله علیه فرمود منهومان لا یشبعان طالب الدنیا و طالب العلم کی این علم غیر علم دنیا باید تا دو قسم باشد اما علم دنیا هم دنیا باشد الی آخره و اگر هم‌چنین شود کی طالب الدنیا و طالب الدنیا تکرار بود نه تقسیم مع تقریره
Tanrı rahmet etsin, Mustafa, “İki haris vardır ki hiç doymaz. Biri dünyayı dileyen, öbürü, bilgi isteğinde bulunan” dedi. Bu bilgi, dünya bilgisinden başka olmalı ki hadiste tekrarlama olmasın. Çünkü dünya bilgisi de dünyadır. Eğer buradaki bilgi, dünya bilgisi olursa hadiste “Biri dünyayı dileyen, öbürü dünya isteğinde bulunan” diye tekrar olur, ayırma olmazdı.
طالب الدنیا و توفیراتها ** طالب العلم و تدبیراتها
“ Dünyayı ve dünyanın şatafatını dileyenle bilgi elde etmek isteyen” dendi.
پس درین قسمت چو بگماری نظر ** غیر دنیا باشد این علم ای پدر 3885
Bu ayırmaya dikkat edilirse buradaki bilginin dünya bilgisinden başka olduğu anlaşılır babacığım.
غیر دنیا پس چه باشد آخرت ** کت کند زینجا و باشد رهبرت
Dünyadan başka ne olabilir? Ahret… Seni buradan ayıran, sana kılavuzluk eden!
بحث کردن آن سه شه‌زاده در تدبیر آن واقعه
Üç şehzadenin o iş hususunda konuşmaları
رو به هم کردند هر سه مفتتن ** هر سه را یک رنج و یک درد و حزن
Derde uğrayan o üç şehzade birbirlerine döndüler. Her üçünün de zahmeti birdi, derdi bir elemi bir.