English    Türkçe    فارسی   

1
94-143

  • دست و پیشانیش بوسیدن گرفت ** وز مقام و راه پرسیدن گرفت‌‌
  • And began to kiss his hand and brow and inquire concerning his home and journey.
  • پرس پرسان می‌‌کشیدش تا به صدر ** گفت گنجی یافتم آخر به صبر 95
  • (So) with many a question he led him to the dais. “At last,” said he, “I have found a treasure by being patient.”
  • گفت ای نور حق و دفع حرج ** معنی الصبر مفتاح الفرج‌‌
  • He said (also), “O light of God and defence against trouble, (O thou who art) the meaning of ‘Patience is the key of joy’!
  • ای لقای تو جواب هر سؤال ** مشکل از تو حل شود بی‌‌قیل و قال‌‌
  • O thou whose countenance is the answer to every question, by thee hard knots are loosed without discussion.
  • ترجمانی هر چه ما را در دل است ** دست گیری هر که پایش در گل است‌‌
  • Thou interpretest all that is in our hearts, thou givest a helping hand to every one whose foot is in the mire.
  • مرحبا یا مجتبی یا مرتضی ** إن تغب جاء القضاء ضاق الفضا
  • Welcome, O chosen one, O approved one! If thou vanish, Destiny will come (upon us) and the wide room will be straitened.
  • أنت مولی القوم من لا یشتهی ** قد ردی کلا لئن لم ینته‌‌ 100
  • Thou art the protector of the people. He that desires (thee) not hath gone to perdition. Nay, verily, if he do not refrain…!”
  • بردن پادشاه آن طبیب را بر سر بیمار تا حال او را ببیند
  • How the king led the physician to the bedside of the sick girl, that he might see her condition.
  • چون گذشت آن مجلس و خوان کرم ** دست او بگرفت و برد اندر حرم‌‌
  • When that meeting and bounteous (spiritual) repast was over, he took his hand and conducted him to the harem.
  • قصه‌‌ی رنجور و رنجوری بخواند ** بعد از آن در پیش رنجورش نشاند
  • He rehearsed the tale of the invalid and her illness, and then seated him beside the sick (girl).
  • رنگ رو و نبض و قاروره بدید ** هم علاماتش هم اسبابش شنید
  • The physician observed the colour of her face, (felt) her pulse, and (inspected) her urine; he heard both the symptoms and the (secondary) causes of her malady.
  • گفت هر دارو که ایشان کرده‌‌اند ** آن عمارت نیست ویران کرده‌‌اند
  • He said, “None of the remedies which they have applied builds up (health): they (the false physicians) have wrought destruction.
  • بی‌‌خبر بودند از حال درون ** أستعیذ الله مما یفترون‌‌ 105
  • They were ignorant of the inward state. I seek refuge with God from that which they invent.”
  • دید رنج و کشف شد بر وی نهفت ** لیک پنهان کرد و با سلطان نگفت‌‌
  • He saw the pain, and the secret became open to him, but he concealed it and did not tell the king.
  • رنجش از صفرا و از سودا نبود ** بوی هر هیزم پدید آید ز دود
  • Her pain was not from yellow or black bile: the smell of every firewood appears from the smoke.
  • دید از زاریش کو زار دل است ** تن خوش است و او گرفتار دل است‌‌
  • From her sore grief he perceived that she was heart-sore; well in body, but stricken in heart.
  • عاشقی پیداست از زاری دل ** نیست بیماری چو بیماری دل‌‌
  • Being in love is made manifest by soreness of heart: there is no sickness like heartsickness.
  • علت عاشق ز علتها جداست ** عشق اصطرلاب اسرار خداست‌‌ 110
  • The lover's ailment is separate from all other ailments: love is the astrolabe of the mysteries of God.
  • عاشقی گر زین سر و گر ز ان سر است ** عاقبت ما را بدان سر رهبر است‌‌
  • Whether love be from this (earthly) side or from that (heavenly) side, in the end it leads us yonder.
  • هر چه گویم عشق را شرح و بیان ** چون به عشق آیم خجل گردم از آن‌‌
  • Whatsoever I say in exposition and explanation of Love, when I come to Love (itself) I am ashamed of that (explanation).
  • گر چه تفسیر زبان روشن‌‌گر است ** لیک عشق بی‌‌زبان روشن‌‌تر است‌‌
  • Although the commentary of the tongue makes (all) clear, yet tongueless love is clearer.
  • چون قلم اندر نوشتن می‌‌شتافت ** چون به عشق آمد قلم بر خود شکافت‌‌
  • Whilst the pen was making haste in writing, it split upon itself as soon as it came to Love.
  • عقل در شرحش چو خر در گل بخفت ** شرح عشق و عاشقی هم عشق گفت‌‌ 115
  • In expounding it (Love), the intellect lay down (helplessly) like an ass in the mire: it was Love (alone) that uttered the explanation of love and loverhood.
  • آفتاب آمد دلیل آفتاب ** گر دلیلت باید از وی رو متاب‌‌
  • The proof of the sun is the sun (himself): if thou require the proof, do not avert thy face from him!
  • از وی ار سایه نشانی می‌‌دهد ** شمس هر دم نور جانی می‌‌دهد
  • If the shadow gives an indication of him, the sun (himself) gives spiritual light every moment.
  • سایه خواب آرد ترا همچون سمر ** چون بر آید شمس انشق القمر
  • The shadow, like chat in the night-hours, brings sleep to thee; when the sun rises the moon is cloven asunder.
  • خود غریبی در جهان چون شمس نیست ** شمس جان باقیی کش امس نیست‌‌
  • There is nothing in the world so wondrous strange as the Sun, the everlasting spiritual Sun which hath no yesterday.
  • شمس در خارج اگر چه هست فرد ** می‌‌توان هم مثل او تصویر کرد 120
  • Although the external sun is unique, still it is possible to imagine one resembling it;
  • شمس جان کاو خارج آمد از اثیر ** نبودش در ذهن و در خارج نظیر
  • But the Sun by which the aether was brought into existence hath no peer.
  • در تصور ذات او را گنج کو ** تا در آید در تصور مثل او
  • Where is room in the imagination for His essence, that the like of Him should come into the imagination?
  • چون حدیث روی شمس الدین رسید ** شمس چارم آسمان سر در کشید
  • When news arrived of the face of Shamsu’ddín (the Sun of the Religion), the sun of the fourth heaven drew in its head (hid itself for shame).
  • واجب آید چون که آمد نام او ** شرح کردن رمزی از انعام او
  • Since his name has come (to my lips), it behoves me to set forth some hint of his bounty.
  • این نفس جان دامنم بر تافته ست ** بوی پیراهان یوسف یافته ست‌‌ 125
  • At this moment my Soul has plucked my skirt: he has caught the perfume of Joseph's vest.
  • از برای حق صحبت سالها ** باز گو حالی از آن خوش حالها
  • (He said): “For the sake of our years of companionship, recount one of those sweet ecstasies,
  • تا زمین و آسمان خندان شود ** عقل و روح و دیده صد چندان شود
  • That earth and heaven may laugh (with joy), that intellect and spirit and eye may increase a hundredfold.”
  • لا تکلفنی فإنی فی الفنا ** کلت أفهامی فلا أحصی ثنا
  • (I said): “Do not lay tasks on me, for I have passed away from myself (faná); my apprehensions are blunted and I know not how to praise.
  • کل شی‌‌ء قاله غیر المفیق ** إن تکلف أو تصلف لا یلیق‌‌
  • Everything that is said by one who has not returned to consciousness, if he constrains himself or boastfully exaggerates, is unseemly.
  • من چه گویم یک رگم هشیار نیست ** شرح آن یاری که او را یار نیست‌‌ 130
  • How should I—not a vein of mine is sensible—describe that Friend who hath no peer?
  • شرح این هجران و این خون جگر ** این زمان بگذار تا وقت دگر
  • The description of this severance and this heart's blood do thou at present leave over till another time.”
  • قال أطعمنی فإنی جائع ** و اعتجل فالوقت سیف قاطع‌‌
  • He said: “Feed me, for I am hungry, and make haste, for Time is a cutting sword.
  • صوفی ابن الوقت باشد ای رفیق ** نیست فردا گفتن از شرط طریق‌‌
  • The Súfí is the son of the (present) time, O comrade: it is not the rule of the Way to say ‘To-morrow.’
  • تو مگر خود مرد صوفی نیستی ** هست را از نسیه خیزد نیستی‌‌
  • Art not thou indeed a Súfí, then? That which is (in hand) is reduced to naught by postponing the payment.”
  • گفتمش پوشیده خوشتر سر یار ** خود تو در ضمن حکایت گوش دار 135
  • I said to him: “It is better that the secret of the Friend should be disguised: do thou hearken (to it as implied) in the contents of the tale.
  • خوشتر آن باشد که سر دلبران ** گفته آید در حدیث دیگران‌‌
  • It is better that the lovers' secret should be told in the talk of others.”
  • گفت مکشوف و برهنه گوی این ** آشکارا به که پنهان ذکر دین‌‌
  • He said: “Tell this openly and nakedly: talk of religion is better overt than covert.
  • پرده بردار و برهنه گو که من ** می‌‌نخسبم با صنم با پیرهن‌‌
  • Lift the veil and speak nakedly, for I do not wear a shirt when I sleep with the Adored One.”
  • گفتم ار عریان شود او در عیان ** نی تو مانی نی کنارت نی میان‌‌
  • I said: “If He should become naked in (thy) vision, neither wilt thou remain nor thy bosom nor thy waist.
  • آرزو می‌‌خواه لیک اندازه خواه ** بر نتابد کوه را یک برگ کاه‌‌ 140
  • Ask thy wish, but ask with measure: a blade of straw will not support the mountain.
  • آفتابی کز وی این عالم فروخت ** اندکی گر پیش آید جمله سوخت‌‌
  • If the Sun, by whom this world is illumined, should approach a little (nearer), all will be burned.
  • فتنه و آشوب و خون‌‌ریزی مجوی ** بیش از این از شمس تبریزی مگوی‌‌
  • Do not seek trouble and turmoil and bloodshed: say no more concerning the Sun of Tabriz!”
  • این ندارد آخر از آغاز گوی ** رو تمام این حکایت باز گوی‌‌
  • This (mystery) hath no end: tell of the beginning. Go, relate the conclusion of this tale.
  • خلوت طلبیدن آن ولی از پادشاه جهت دریافتن رنج کنیزک‌‌
  • How that saint demanded of the king to be alone for the purpose of discovering her malady.