English    Türkçe    فارسی   

2
2217-2266

  • گر سفر داری بدین نیت برو ** ور حضر باشد از این غافل مشو
  • If you have a journey (to make), go with this intention; and if it be (that you stay) at home, neglect not this.
  • گفتن شیخی بایزید را که کعبه منم گرد من طوافی می‏کن‏
  • How a certain Shaykh said to Báyazíd, “I am the Ka‘ba: perform a circumambulation round me.”
  • سوی مکه شیخ امت بایزید ** از برای حج و عمره می‏دوید
  • Báyazíd, the Shaykh of the community, was hurrying to Mecca for the greater pilgrimage (hajj) and the lesser (‘umra).
  • او به هر شهری که رفتی از نخست ** مر عزیزان را بکردی باز جست‏
  • In every city to which he went he would at first make search after the venerable (saints).
  • گرد می‏گشتی که اندر شهر کیست ** کاو بر ارکان بصیرت متکی‏است‏ 2220
  • He would roam about, asking, “Who is there in the city that is relying on (spiritual) insight?”
  • گفت حق اندر سفر هر جا روی ** باید اول طالب مردی شوی‏
  • God has said, “Whithersoever thou goest in thy travels, thou must first seek after a (holy) man.”
  • قصد گنجی کن که این سود و زیان ** در تبع آید تو آن را فرع دان‏
  • Go in quest of a treasure, for (worldly) profit and loss come second: regard them as the branch (not as the root).
  • هر که کارد قصد گندم باشدش ** کاه خود اندر تبع می‏آیدش‏
  • Whoever sows is in quest of wheat; the chaff comes to him indeed, (but only) secondarily.
  • که بکاری بر نیاید گندمی ** مردمی جو مردمی جو مردمی‏
  • If you sow chaff, no wheat will come up: seek a man, seek a man, a man!
  • قصد کعبه کن چو وقت حج بود ** چون که رفتی مکه هم دیده شود 2225
  • When it is the season of pilgrimage, go in quest of the Ka‘ba; when you have gone (with that purpose), Mecca also will be seen.
  • قصد در معراج دید دوست بود ** در تبع عرش و ملایک هم نمود
  • In the Mi‘ráj (Ascension of the Prophet) the quest was (for) vision of the Beloved; ’twas but secondarily that the empyrean and the angels were also shown.
  • حکایت‏
  • Story.
  • خانه‏ی نو ساخت روزی نو مرید ** پیر آمد خانه‏ی او را بدید
  • A novice one day built a new house; the Pír came (and) saw his house.
  • گفت شیخ آن نو مرید خویش را ** امتحان کرد آن نکو اندیش را
  • The Shaykh said to his new disciple—he put to the test him that had good thoughts—
  • روزن از بهر چه کردی ای رفیق ** گفت تا نور اندر آید زین طریق‏
  • “Wherefore hast thou made a window, O comrade?” Said he, “In order that light may come in by this way.”
  • گفت آن فرع است این باید نیاز ** تا از این ره بشنوی بانگ نماز 2230
  • He (the Shaykh) said, “That is (only) the branch (secondary object); (thy) want (desire) must be this, (namely) that through this channel thou mayst hear the call to prayer.”
  • بایزید اندر سفر جستی بسی ** تا بیابد خضر وقت خود کسی‏
  • Báyazíd, on his journey (to the Ka‘ba), sought much to find some one that was the Khizr of his time.
  • دید پیری با قدی همچون هلال ** دید در وی فر و گفتار رجال‏
  • He espied an old man with a stature (bent) like the new moon; he saw in him the majesty and (lofty) speech of (holy) men;
  • دیده نابینا و دل چون آفتاب ** همچو پیلی دیده هندستان به خواب‏
  • His eyes sightless, and his heart (illumined) as the sun: like an elephant dreaming of Hindustán.
  • چشم بسته خفته بیند صد طرب ** چون گشاید آن نبیند ای عجب‏
  • With closed eyes, asleep, he beholds a hundred delights; when he opens (his eyes), he sees not those (delights)—oh, (’tis) wonderful!
  • بس عجب در خواب روشن می‏شود ** دل درون خواب روزن می‏شود 2235
  • Many a wonder is made manifest in sleep: in sleep the heart becomes a window.
  • آن که بیدار است و بیند خواب خوش ** عارف است او خاک او در دیده کش‏
  • One that is awake and dreams fair dreams, he is the knower (of God): smear your eyes with his dust.
  • پیش او بنشست و می‏پرسید حال ** یافتش درویش و هم صاحب عیال‏
  • He (Báyazíd) sat down before him and asked about his condition; he found him to be a dervish and also a family man.
  • گفت عزم تو کجا ای بایزید ** رخت غربت را کجا خواهی کشید
  • He (the old man) said, “Whither art thou bound, O Báyazíd? To what place wouldst thou take the baggage of travel in a strange land?”
  • گفت قصد کعبه دارم از پگه ** گفت هین با خود چه داری زاد ره‏
  • Báyazíd answered, “I start for the Ka‘ba at daybreak.” “Eh,” cried the other, “what hast thou as provisions for the road?”
  • گفت دارم از درم نقره دویست ** نک ببسته سخت در گوشه‏ی ردی است‏ 2240
  • “I have two hundred silver dirhems,” said he; “look, (they are) tied fast in the corner of my cloak.”
  • گفت طوفی کن به گردم هفت بار ** وین نکوتر از طواف حج شمار
  • He said, “Make a circuit round me seven times, and reckon this (to be) better than the circumambulation (of the Ka‘ba) in the pilgrimage;
  • و آن درمها پیش من نه‏ای جواد ** دان که حج کردی و حاصل شد مراد
  • And lay those dirhems before me, O generous one. Know that thou hast made the greater pilgrimage and that thy desire has been achieved;
  • عمره کردی عمر باقی یافتی ** صاف گشتی بر صفا بشتافتی‏
  • (That) thou hast (also) performed the lesser pilgrimage and gained the life everlasting; (that) thou hast become pure (sáf) and sped up (the Hill of) Purity (Safá).
  • حق آن حقی که جانت دیده است ** که مرا بر بیت خود بگزیده است‏
  • By the truth of the Truth (God) whom thy soul hath seen, (I swear) that He hath chosen me above His House.
  • کعبه هر چندی که خانه‏ی بر اوست ** خلقت من نیز خانه‏ی سر اوست‏ 2245
  • Albeit the Ka‘ba is the House of His religious service, my form too, in which I was created, is the House of His inmost consciousness.
  • تا بکرد آن کعبه را در وی نرفت ** و اندر این خانه بجز آن حی نرفت‏
  • Never since God made the Ka‘ba hath He gone into it, and none but the Living (God) hath ever gone into this House (of mine).
  • چون مرا دیدی خدا را دیده‏ای ** گرد کعبه‏ی صدق بر گردیده‏ای‏
  • When thou hast seen me, thou hast seen God: thou hast circled round the Ka‘ba of Sincerity.
  • خدمت من طاعت و حمد خداست ** تا نپنداری که حق از من جداست‏
  • To serve me is to obey and glorify God: beware thou think not that God is separate from me.
  • چشم نیکو باز کن در من نگر ** تا ببینی نور حق اندر بشر
  • Open thine eyes well and look on me, that thou mayst behold the Light of God in man.”
  • بایزید آن نکته‏ها را هوش داشت ** همچو زرین حلقه‏اش در گوش داشت‏ 2250
  • Báyazíd gave heed to those mystic sayings, and put them in his ear as a golden ring.
  • آمد از وی بایزید اندر مزید ** منتهی در منتها آخر رسید
  • Through him (the old man), Báyazíd came into an increase (of spiritual endowment): the adept at last attained unto the end.
  • دانستن پیغامبر صلی الله علیه و آله که سبب رنجوری آن شخص گستاخی بوده است در دعا
  • How the Prophet-God bless and save him! –– perceived that the cause of that person’s sickness was irreverence in prayer.
  • چون پیمبر دید آن بیمار را ** خوش نوازش کرد یار غار را
  • When the Prophet saw the sick man, he dealt sweetly and tenderly with that familiar friend.
  • زنده شد او چون پیمبر را بدید ** گوییا آن دم مر او را آفرید
  • He became alive when he saw the Prophet: you might say, that moment created him.
  • گفت بیماری مرا این بخت داد ** کامد این سلطان بر من بامداد
  • He said, “Sickness has given me this good fortune, that this Sultan has come to my side at morn,
  • تا مرا صحت رسید و عاقبت ** از قدوم این شه بی‏حاشیت‏ 2255
  • So that health and well-being have accrued to me from the arrival of this King who is without retinue.
  • ای خجسته رنج و بیماری و تب ** ای مبارک درد و بیداری شب‏
  • O happy pain and sickness and fever! O blessed anguish and wakefulness in the night!
  • نک مرا در پیری از لطف و کرم ** حق چنین رنجوریی داد و سقم‏
  • Lo, in (my) old age God of His grace and bounty hath bestowed on me such a sickness and malady!
  • درد پشتم داد هم تا من ز خواب ** بر جهم هر نیم شب لا بد شتاب‏
  • He too hath given me pain in the back, so that every midnight I cannot help springing up quickly from sleep.
  • تا نخسبم جمله شب چون گاومیش ** دردها بخشید حق از لطف خویش‏
  • In order that I may not slumber all night like a buffalo, God of His grace hath given me pains.
  • زین شکست آن رحم شاهان جوش کرد ** دوزخ از تهدید من خاموش کرد 2260
  • Through this infirmity the mercy of Kings has been aroused, and Hell’s threatening of me has been silenced.”
  • رنج گنج آمد که رحمتها در اوست ** مغز تازه شد چو بخراشید پوست‏
  • Pain is a treasure, for there are mercies in it: the kernel becomes fresh when you scrape off the rind.
  • ای برادر موضع تاریک و سرد ** صبر کردن بر غم و سستی و درد
  • O brother, (to dwell in) a dark and cold place, to endure patiently sorrow and weakness and pain,
  • چشمه‏ی حیوان و جام مستی است ** کان بلندیها همه در پستی است‏
  • Is the Fountain of Life and the cup of (spiritual) intoxication, for those heights are all in lowliness.
  • آن بهاران مضمر است اندر خزان ** در بهار است آن خزان مگریز از آن‏
  • That Spring is implied in autumn, and that autumn is (fulfilled) in the Spring: do not flee from it.
  • همره غم باش و با وحشت بساز ** می‏طلب در مرگ خود عمر دراز 2265
  • Be a fellow-traveller with grief, agree with desolation, seek long (lasting) life in thy death (to self).
  • آن چه گوید نفس تو کاینجا بد است ** مشنوش چون کار او ضد آمده ست‏
  • Do not listen to what thy fleshly soul says, that this place (of self-mortification) is bad, inasmuch as her doings are contrary (to thy spiritual advancement).