English    Türkçe    فارسی   

2
2231-2280

  • بایزید اندر سفر جستی بسی ** تا بیابد خضر وقت خود کسی‏
  • Báyazíd, on his journey (to the Ka‘ba), sought much to find some one that was the Khizr of his time.
  • دید پیری با قدی همچون هلال ** دید در وی فر و گفتار رجال‏
  • He espied an old man with a stature (bent) like the new moon; he saw in him the majesty and (lofty) speech of (holy) men;
  • دیده نابینا و دل چون آفتاب ** همچو پیلی دیده هندستان به خواب‏
  • His eyes sightless, and his heart (illumined) as the sun: like an elephant dreaming of Hindustán.
  • چشم بسته خفته بیند صد طرب ** چون گشاید آن نبیند ای عجب‏
  • With closed eyes, asleep, he beholds a hundred delights; when he opens (his eyes), he sees not those (delights)—oh, (’tis) wonderful!
  • بس عجب در خواب روشن می‏شود ** دل درون خواب روزن می‏شود 2235
  • Many a wonder is made manifest in sleep: in sleep the heart becomes a window.
  • آن که بیدار است و بیند خواب خوش ** عارف است او خاک او در دیده کش‏
  • One that is awake and dreams fair dreams, he is the knower (of God): smear your eyes with his dust.
  • پیش او بنشست و می‏پرسید حال ** یافتش درویش و هم صاحب عیال‏
  • He (Báyazíd) sat down before him and asked about his condition; he found him to be a dervish and also a family man.
  • گفت عزم تو کجا ای بایزید ** رخت غربت را کجا خواهی کشید
  • He (the old man) said, “Whither art thou bound, O Báyazíd? To what place wouldst thou take the baggage of travel in a strange land?”
  • گفت قصد کعبه دارم از پگه ** گفت هین با خود چه داری زاد ره‏
  • Báyazíd answered, “I start for the Ka‘ba at daybreak.” “Eh,” cried the other, “what hast thou as provisions for the road?”
  • گفت دارم از درم نقره دویست ** نک ببسته سخت در گوشه‏ی ردی است‏ 2240
  • “I have two hundred silver dirhems,” said he; “look, (they are) tied fast in the corner of my cloak.”
  • گفت طوفی کن به گردم هفت بار ** وین نکوتر از طواف حج شمار
  • He said, “Make a circuit round me seven times, and reckon this (to be) better than the circumambulation (of the Ka‘ba) in the pilgrimage;
  • و آن درمها پیش من نه‏ای جواد ** دان که حج کردی و حاصل شد مراد
  • And lay those dirhems before me, O generous one. Know that thou hast made the greater pilgrimage and that thy desire has been achieved;
  • عمره کردی عمر باقی یافتی ** صاف گشتی بر صفا بشتافتی‏
  • (That) thou hast (also) performed the lesser pilgrimage and gained the life everlasting; (that) thou hast become pure (sáf) and sped up (the Hill of) Purity (Safá).
  • حق آن حقی که جانت دیده است ** که مرا بر بیت خود بگزیده است‏
  • By the truth of the Truth (God) whom thy soul hath seen, (I swear) that He hath chosen me above His House.
  • کعبه هر چندی که خانه‏ی بر اوست ** خلقت من نیز خانه‏ی سر اوست‏ 2245
  • Albeit the Ka‘ba is the House of His religious service, my form too, in which I was created, is the House of His inmost consciousness.
  • تا بکرد آن کعبه را در وی نرفت ** و اندر این خانه بجز آن حی نرفت‏
  • Never since God made the Ka‘ba hath He gone into it, and none but the Living (God) hath ever gone into this House (of mine).
  • چون مرا دیدی خدا را دیده‏ای ** گرد کعبه‏ی صدق بر گردیده‏ای‏
  • When thou hast seen me, thou hast seen God: thou hast circled round the Ka‘ba of Sincerity.
  • خدمت من طاعت و حمد خداست ** تا نپنداری که حق از من جداست‏
  • To serve me is to obey and glorify God: beware thou think not that God is separate from me.
  • چشم نیکو باز کن در من نگر ** تا ببینی نور حق اندر بشر
  • Open thine eyes well and look on me, that thou mayst behold the Light of God in man.”
  • بایزید آن نکته‏ها را هوش داشت ** همچو زرین حلقه‏اش در گوش داشت‏ 2250
  • Báyazíd gave heed to those mystic sayings, and put them in his ear as a golden ring.
  • آمد از وی بایزید اندر مزید ** منتهی در منتها آخر رسید
  • Through him (the old man), Báyazíd came into an increase (of spiritual endowment): the adept at last attained unto the end.
  • دانستن پیغامبر صلی الله علیه و آله که سبب رنجوری آن شخص گستاخی بوده است در دعا
  • How the Prophet-God bless and save him! –– perceived that the cause of that person’s sickness was irreverence in prayer.
  • چون پیمبر دید آن بیمار را ** خوش نوازش کرد یار غار را
  • When the Prophet saw the sick man, he dealt sweetly and tenderly with that familiar friend.
  • زنده شد او چون پیمبر را بدید ** گوییا آن دم مر او را آفرید
  • He became alive when he saw the Prophet: you might say, that moment created him.
  • گفت بیماری مرا این بخت داد ** کامد این سلطان بر من بامداد
  • He said, “Sickness has given me this good fortune, that this Sultan has come to my side at morn,
  • تا مرا صحت رسید و عاقبت ** از قدوم این شه بی‏حاشیت‏ 2255
  • So that health and well-being have accrued to me from the arrival of this King who is without retinue.
  • ای خجسته رنج و بیماری و تب ** ای مبارک درد و بیداری شب‏
  • O happy pain and sickness and fever! O blessed anguish and wakefulness in the night!
  • نک مرا در پیری از لطف و کرم ** حق چنین رنجوریی داد و سقم‏
  • Lo, in (my) old age God of His grace and bounty hath bestowed on me such a sickness and malady!
  • درد پشتم داد هم تا من ز خواب ** بر جهم هر نیم شب لا بد شتاب‏
  • He too hath given me pain in the back, so that every midnight I cannot help springing up quickly from sleep.
  • تا نخسبم جمله شب چون گاومیش ** دردها بخشید حق از لطف خویش‏
  • In order that I may not slumber all night like a buffalo, God of His grace hath given me pains.
  • زین شکست آن رحم شاهان جوش کرد ** دوزخ از تهدید من خاموش کرد 2260
  • Through this infirmity the mercy of Kings has been aroused, and Hell’s threatening of me has been silenced.”
  • رنج گنج آمد که رحمتها در اوست ** مغز تازه شد چو بخراشید پوست‏
  • Pain is a treasure, for there are mercies in it: the kernel becomes fresh when you scrape off the rind.
  • ای برادر موضع تاریک و سرد ** صبر کردن بر غم و سستی و درد
  • O brother, (to dwell in) a dark and cold place, to endure patiently sorrow and weakness and pain,
  • چشمه‏ی حیوان و جام مستی است ** کان بلندیها همه در پستی است‏
  • Is the Fountain of Life and the cup of (spiritual) intoxication, for those heights are all in lowliness.
  • آن بهاران مضمر است اندر خزان ** در بهار است آن خزان مگریز از آن‏
  • That Spring is implied in autumn, and that autumn is (fulfilled) in the Spring: do not flee from it.
  • همره غم باش و با وحشت بساز ** می‏طلب در مرگ خود عمر دراز 2265
  • Be a fellow-traveller with grief, agree with desolation, seek long (lasting) life in thy death (to self).
  • آن چه گوید نفس تو کاینجا بد است ** مشنوش چون کار او ضد آمده ست‏
  • Do not listen to what thy fleshly soul says, that this place (of self-mortification) is bad, inasmuch as her doings are contrary (to thy spiritual advancement).
  • تو خلافش کن که از پیغمبران ** این چنین آمد وصیت در جهان‏
  • Do thou oppose her, for such (is the) injunction (that) has come from the prophets in the world.
  • مشورت در کارها واجب شود ** تا پشیمانی در آخر کم بود
  • It becomes necessary to take counsel concerning things to be done, so that there may not be repentance in the end.
  • گفت امت مشورت با کی کنیم ** انبیا گفتند با عقل امیم‏
  • The community said, “With whom shall we take counsel?” The prophets answered, “With intellect, (which is) the Imám (leader).”
  • گفت گر کودک در آید یا زنی ** کاو ندارد عقل و رای روشنی‏ 2270
  • He (the questioner) said, “(But) if a child should come in, or a woman who has no clear understanding or judgement.”
  • گفت با او مشورت کن و انچه گفت ** تو خلاف آن کن و در راه افت‏
  • “Take counsel with her,” said he (the prophet), “and do the contrary of what she bids (thee), and go thy way.”
  • نفس خود را زن شناس از زن بتر ** ز انکه زن جزوی است نفست کل شر
  • Know that your fleshly soul is woman and worse than woman, because woman is a part (of evil), but your fleshly soul is evil entire.
  • مشورت با نفس خود گر می‏کنی ** هر چه گوید کن خلاف آن دنی‏
  • If you take counsel with your fleshly soul, oppose that vile one (in) whatsoever she may say.
  • گر نماز و روزه می‏فرمایدت ** نفس مکار است مکری زایدت‏
  • If she bid you pray and fast-the fleshly soul is a great plotter, she will bring some plot against you to birth.
  • مشورت با نفس خویش اندر فعال ** هر چه گوید عکس آن باشد کمال‏ 2275
  • (When you take) counsel with your fleshly soul concerning (your) actions––whatsoever she tells (you to do), the reverse of that is perfectly right.
  • بر نیایی با وی و استیز او ** رو بر یاری بگیر آمیز او
  • (If) you cannot cope with her and her contumacy, go to a friend and mix with him.
  • عقل قوت گیرد از عقل دگر ** نی شکر کامل شود از نیشکر
  • Mind gains strength from another mind: the sugar-cane is made perfect by the sugar-cane.
  • من ز مکر نفس دیدم چیزها ** کاو برد از سحر خود تمییزها
  • I have seen (wondrous) things (arising) from the deceitfulness of the fleshly soul, for by her magic she takes away the faculties of discernment.
  • وعده‏ها بدهد ترا تازه به دست ** که هزاران بار آنها را شکست‏
  • She will proffer afresh to you promises that she has broken thousands of times.
  • عمر اگر صد سال خود مهلت دهد ** اوت هر روزی بهانه‏ی نو نهد 2280
  • If your life be prolonged even for a hundred years, she will lay before you a new pretext every day.