English    Türkçe    فارسی   

3
1250-1299

  • ما درین فن صفدریم و پهلوان ** کس ندارد پای ما اندر جهان 1250
  • We are heroes and champions in this art: no one in the world can resist us.”
  • ذکر موسی بند خاطرها شدست ** کین حکایتهاست که پیشین بدست
  • The mention of Moses has become a chain (obstruction) to the thoughts (of my readers), (for they think) that these are stories (of that) which happened long ago.
  • ذکر موسی بهر روپوشست لیک ** نور موسی نقد تست ای مرد نیک
  • The mention of Moses serves for a mask, but the Light of Moses is thy actual concern, O good man.
  • موسی و فرعون در هستی تست ** باید این دو خصم را در خویش جست
  • Moses and Pharaoh are in thy being: thou must seek these two adversaries in thyself.
  • تا قیامت هست از موسی نتاج ** نور دیگر نیست دیگر شد سراج
  • The (process of) generation from Moses is (continuing) till the Resurrection: the Light is not different, (though) the lamp has become different.
  • این سفال و این پلیته دیگرست ** لیک نورش نیست دیگر زان سرست 1255
  • This earthenware lamp and this wick are different, but its light is not different: it is from Yonder.
  • گر نظر در شیشه داری گم شوی ** زانک از شیشه‌ست اعداد دوی
  • If thou keep looking at the glass (lantern), thou wilt be lost, because from the glass arise the numbers of (the plurality inherent in) dualism;
  • ور نظر بر نور داری وا رهی ** از دوی واعداد جسم منتهی
  • But if thou keep thy gaze (fixed) upon the Light, thou wilt be delivered from dualism and the numbers (plurality) of the finite body.
  • از نظرگاهست ای مغز وجود ** اختلاف مومن و گبر و جهود
  • From the place (object) of view, O (thou who art the) kernel of Existence, there arises the difference between the true believer and the Zoroastrian and the Jew.
  • اختلاف کردن در چگونگی و شکل پیل
  • The disagreement as to the description and shape of the elephant.
  • پیل اندر خانه‌ی تاریک بود ** عرضه را آورده بودندش هنود
  • The elephant was in a dark house: some Hindús had brought it for exhibition.
  • از برای دیدنش مردم بسی ** اندر آن ظلمت همی‌شد هر کسی 1260
  • In order to see it, many people were going, every one, into that darkness.
  • دیدنش با چشم چون ممکن نبود ** اندر آن تاریکیش کف می‌بسود
  • As seeing it with the eye was impossible, (each one) was feeling it in the dark with the palm of his hand.
  • آن یکی را کف به خرطوم اوفتاد ** گفت همچون ناودانست این نهاد
  • The hand of one fell on its trunk: he said, “This creature is like a water-pipe.”
  • آن یکی را دست بر گوشش رسید ** آن برو چون بادبیزن شد پدید
  • The hand of another touched its ear: to him it appeared to be like a fan.
  • آن یکی را کف چو بر پایش بسود ** گفت شکل پیل دیدم چون عمود
  • Since another handled its leg, he said, “I found the elephant's shape to be like a pillar.”
  • آن یکی بر پشت او بنهاد دست ** گفت خود این پیل چون تختی بدست 1265
  • Another laid his hand on its back: he said, “Truly, this elephant was like a throne.”
  • همچنین هر یک به جزوی که رسید ** فهم آن می‌کرد هر جا می‌شنید
  • Similarly, whenever any one heard (a description of the elephant), he understood (it only in respect of) the part that he had touched.
  • از نظرگه گفتشان شد مختلف ** آن یکی دالش لقب داد این الف
  • On account of the (diverse) place (object) of view, their statements differed: one man entitled it “dál,” another “alif.”
  • در کف هر کس اگر شمعی بدی ** اختلاف از گفتشان بیرون شدی
  • If there had been a candle in each one's hand, the difference would have gone out of their words.
  • چشم حس همچون کف دستست و بس ** نیست کف را بر همه‌ی او دست‌رس
  • The eye of sense-perception is only like the palm of the hand: the palm hath not power to reach the whole of him (the elephant).
  • چشم دریا دیگرست و کف دگر ** کف بهل وز دیده‌ی دریا نگر 1270
  • The eye of the Sea is one thing, and the foam another: leave the foam and look with the eye of the Sea.
  • جنبش کفها ز دریا روز و شب ** کف همی‌بینی و دریا نه عجب
  • Day and night (there is) the movement of foam-flecks from the Sea: thou beholdest the foam, but not the Sea. Marvellous!
  • ما چو کشتیها بهم بر می‌زنیم ** تیره‌چشمیم و در آب روشنیم
  • We are dashing against each other, like boats: our eyes are darkened, though we are in the clear water.
  • ای تو در کشتی تن رفته به خواب ** آب را دیدی نگر در آب آب
  • O thou that hast gone to sleep in the body's boat, thou hast seen the water, (but) look on the Water of the water.
  • آب را آبیست کو می‌راندش ** روح را روحیست کو می‌خواندش
  • The water hath a Water that is driving it; the spirit hath a Spirit that is calling it.
  • موسی و عیسی کجا بد کفتاب ** کشت موجودات را می‌داد آب 1275
  • Where were Moses and Jesus when the (Divine) Sun was giving water to the sown field of existent things?
  • آدم و حوا کجا بد آن زمان ** که خدا افکند این زه در کمان
  • Where were Adam and Eve at the time when God fitted this string to the bow?
  • این سخن هم ناقص است و ابترست ** آن سخن که نیست ناقص آن سرست
  • This (manner of) speech, too, is imperfect and maimed; the speech that is not imperfect is Yonder.
  • گر بگوید زان بلغزد پای تو ** ور نگوید هیچ از آن ای وای تو
  • If he (the saint) speak from that (source), thy foot will stumble; and if he speak naught of that, oh, alas for thee!
  • ور بگوید در مثال صورتی ** بر همان صورت بچفسی ای فتی
  • And if he speak in the likeness of a (material) form, thou wilt stick to that form, O youth.
  • بسته‌پایی چون گیا اندر زمین ** سر بجنبانی ببادی بی‌یقین 1280
  • Thou art foot-bound on the earth, like grass: thou noddest thy head at a (breath of) wind, (though thou art) without certainty.
  • لیک پایت نیست تا نقلی کنی ** یا مگر پا را ازین گل بر کنی
  • But thou hast no (spiritual) foot that thou shouldest make a departure or perchance drag thy foot out of this mud.
  • چون کنی پا را حیاتت زین گلست ** این حیاتت را روش بس مشکلست
  • How shouldest thou drag thy foot away? Thy life is from this mud: ’tis mighty hard for this life of thine to go (on the Way to God).
  • چون حیات از حق بگیری ای روی ** پس شوی مستغنی از گل می‌روی
  • (But) when thou receivest life from God, O dependent one, then thou wilt become independent of the mud and wilt go (aloft).
  • شیر خواره چون ز دایه بسکلد ** لوت‌خواره شد مرورا می‌هلد
  • When the sucking (babe) is separated from its nurse, it becomes an eater of morsels and abandons her.
  • بسته‌ی شیر زمینی چون حبوب ** جو فطام خویش از قوت القلوب 1285
  • Thou, like seeds, art in bondage to the milk of earth: seek to wean thyself by (partaking of) the spiritual food.
  • حرف حکمت خور که شد نور ستیر ** ای تو نور بی‌حجب را ناپذیر
  • Drink the word of Wisdom, for it hath become a hidden (veiled) light, O thou who art unable to receive the unveiled Light,
  • تا پذیرا گردی ای جان نور را ** تا ببینی بی‌حجب مستور را
  • To the end that thou mayst become able, O Soul, to receive the Light, and that thou mayst behold without veils that which (now) is hidden,
  • چون ستاره سیر بر گردون کنی ** بلک بی گردون سفر بی‌چون کنی
  • And traverse the sky like a star; nay, (that thou mayst) journey unconditioned, without (any) sky.
  • آنچنان کز نیست در هست آمدی ** هین بگو چون آمدی مست آمدی
  • (’Twas) thus thou camest into being from non-existence. Say now, how didst thou come? Thou camest drunken (unconscious).
  • راههای آمدن یادت نماند ** لیک رمزی بر تو بر خواهیم خواند 1290
  • The ways of thy coming are not remembered by thee, but we will recite to thee a hint (thereof).
  • هوش را بگذار وانگه هوش‌دار ** گوش را بر بند وانگه گوش دار
  • Let thy mind go, and then be mindful! Close thine ear, and then listen!
  • نه نگویم زانک خامی تو هنوز ** در بهاری تو ندیدستی تموز
  • Nay, I will not tell (it), because thou still art unripe: thou art in (thy) springtime, thou hast not seen (the month of) Tamúz.
  • این جهان همچون درختست ای کرام ** ما برو چون میوه‌های نیم‌خام
  • This world is even as the tree, O noble ones: we are like the half-ripened fruit upon it.
  • سخت گیرد خامها مر شاخ را ** زانک در خامی نشاید کاخ را
  • The unripe (fruits) cling fast to the bough, because during (their) immaturity they are not meet for the palace.
  • چون بپخت و گشت شیرین لب‌گزان ** سست گیرد شاخها را بعد از آن 1295
  • When they have ripened and have become sweet—after that, biting their lips, they take (but) a feeble hold of the boughs.
  • چون از آن اقبال شیرین شد دهان ** سرد شد بر آدمی ملک جهان
  • When the mouth has been sweetened by that felicity, the kingdom of the world becomes cold (unpleasing) to Man.
  • سخت‌گیری و تعصب خامی است ** تا جنینی کار خون‌آشامی است
  • To take a tight hold and to attach one's self strongly (to the world) is (a sign of) unripeness: so long as thou art an embryo, thy occupation is blood-drinking.
  • چیز دیگر ماند اما گفتنش ** با تو روح القدس گوید بی منش
  • Another thing remains (to be said), but the Holy Spirit will tell thee the tale of it, without me.
  • نه تو گویی هم بگوش خویشتن ** نه من ونه غیرمن ای هم تو من
  • Nay, thou wilt tell it even to thine own ear—neither I nor another than I (will tell it thee), O thou that art even I—