English    Türkçe    فارسی   

6
4083-4132

  • از بقیه‌ی خور که در دندانش ماند  ** کرم‌ها رویید و بر دندان نشاند 
  • The worms were produced by the residue of food left in its teeth; and it gave them lodging there.
  • مرغکان بینند کرم و قوت را  ** مرج پندارند آن تابوت را 
  • The little birds see the worms and the food and imagine that coffin to be a meadow.
  • چون دهان پر شد ز مرغ او ناگهان  ** در کشدشان و فرو بندد دهان  4085
  • When its mouth is filled with birds, it suddenly swallows them and closes its mouth (again).
  • این جهان پر ز نقل و پر ز نان  ** چون دهان باز آن تمساح دان 
  • Know that this world full of dessert (viands) and bread is like the open mouth of the crocodile.
  • بهر کرم و طعمه ای روزی‌تراش  ** از فن تمساح دهر آمن مباش 
  • O thou who scrapest together the means of livelihood, (in thy desire) for worms and morsels do not feel secure from the artfulness of the crocodile, (which is) Time.
  • روبه افتد پهن اندر زیر خاک  ** بر سر خاکش حبوب مکرناک 
  • A fox falls (and lies) flat under his earth: above his earth are deceptive grains,
  • تا بیاید زاغ غافل سوی آن  ** پای او گیرد به مکر آن مکردان 
  • In order that the heedless crow may approach them and the crafty one cunningly seize her by the leg.
  • صدهزاران مکر در حیوان چو هست  ** چون بود مکر بشر کو مهترست  4090
  • Since there are a hundred thousand cunning tricks in animals, how (great) must be the cunning of Man who is superior (to all other animals)!
  • مصحفی در کف چو زین‌العابدین  ** خنجری پر قهر اندر آستین 
  • In his hand (he carries) a copy of the Holy Book as (though he were) Zaynu ’l- ‘Ábidín; (but) in his sleeve a vengeful dagger.
  • گویدت خندان کای مولای من  ** در دل او بابلی پر سحر و فن 
  • He addresses thee smilingly—“O my lord,” (while) in his heart there is a Babylon of sorcery and guileful spells.
  • زهر قاتل صورتش شهدست و شیر  ** هین مرو بی‌صحبت پیر خبیر 
  • (He is) deadly poison, (though) in appearance he is honey and milk. Beware, do not go (on thy way) save in company with a wise (spiritual) preceptor.
  • جمله لذات هوا مکرست و زرق  ** سوز و تاریکیست گرد نور برق 
  • All selfish pleasures are a deceit and fraud: round the lightning-flash is a wall of darkness.
  • برق نور کوته و کذب و مجاز  ** گرد او ظلمات و راه تو دراز  4095
  • The lightning is (but) a brief gleam, false and fleeting, surrounded by darkness; and thy way is long.
  • نه به نورش نامه توانی خواندن  ** نه به منزل اسپ دانی راندن 
  • By its light thou canst neither read a letter nor ride to thy destination.
  • لیک جرم آنک باشی رهن برق  ** از تو رو اندر کشد انوار شرق 
  • But, as a penalty for thy being enthralled by the lightning, the beams of sunrise withdraw themselves from thee.
  • می‌کشاند مکر برقت بی‌دلیل  ** در مفازه‌ی مظلمی شب میل میل 
  • Mile after mile through the night the lightning's deception leads thee on, without a guide, in a dark wilderness.
  • بر که افتی گاه و در جوی اوفتی  ** گه بدین سو گه بدان سوی اوفتی 
  • Now thou fallest on a mountain, now into a river; now thou wanderest in this direction, now in that.
  • خود نبینی تو دلیل ای جاه‌جو  ** ور ببینی رو بگردانی ازو  4100
  • O seeker of worldly estate, thou wilt never find the guide; and if thou find him, thou wilt avert thy face from him,
  • که سفر کردم درین ره شصت میل  ** مر مرا گمراه گوید این دلیل 
  • Saying, “I have travelled sixty miles on this road, and (now) this guide tells me I have lost my way.
  • گر نهم من گوش سوی این شگفت  ** ز امر او راهم ز سر باید گرفت 
  • If I give ear to this marvel, I must begin my journey again under his authority.
  • من درین ره عمر خود کردم گرو  ** هرچه بادا باد ای خواجه برو 
  • I have devoted my life to this journey: (I will pursue it) come what may. Begone, O Khwája!”
  • راه کردی لیک در ظن چو برق  ** عشر آن ره کن پی وحی چو شرق 
  • “(Yes), thou hast journeyed (far), but (only) in opinion (unsubstantial) as lightning: (come), make a tenth part of that journey for the sake of (Divine) inspiration (glorious) as the sunrise.
  • ظن لایغنی من الحق خوانده‌ای  ** وز چنان برقی ز شرقی مانده‌ای  4105
  • Thou hast read (the Verse), Opinion cannot serve instead of truth, and (yet) by a lightning-flash like that thou hast been blinded to a rising sun.
  • هی در آ در کشتی ما ای نژند  ** یا تو آن کشتی برین کشتی ببند 
  • Hark, come into our boat, O wretched man, or (at least) tie that boat (of thine) to this boat (of ours).”
  • گوید او چون ترک گیرم گیر و دار  ** چون روم من در طفیلت کوروار 
  • He replies, “How should I abandon power and dominion? How should I follow thee blindly?”
  • کور با رهبر به از تنها یقین  ** زان یکی ننگست و صد ننگست ازین 
  • A blind man is certainly better off with a guide than (when he goes) alone: in the former case there is (only) one ignominy, while in the latter there are a hundred.
  • می‌گریزی از پشه در کزدمی  ** می‌گریزی در یمی تو از نمی 
  • Thou art fleeing from a gnat to a scorpion, thou art fleeing from a dewdrop into an ocean.
  • می‌گریزی از جفاهای پدر  ** در میان لوطیان و شور و شر  4110
  • Thou art fleeing from thy father's unkindnesses into the midst of scoundrels and mischief and trouble.
  • می‌گریزی هم‌چو یوسف ز اندهی  ** تا ز نرتع نلعب افتی در چهی 
  • Like Joseph, thou art fleeing from one sorrow to fall into a well (of woe) through (being beguiled by) “let us frolic and play.”
  • در چه افتی زین تفرج هم‌چو او  ** مر ترا لیک آن عنایت یار کو 
  • Because of this pastime thou fallest into a well, like him; but where is the (Divine) favour to help thee (as it helped him)?
  • گر نبودی آن به دستوری پدر  ** برنیاوردی ز چه تا حشر سر 
  • Had it not been (done) by his father's leave, he would never have emerged from the well till the Resurrection;
  • آن پدر بهر دل او اذن داد  ** گفت چون اینست میلت خیر باد 
  • (But) in order to please him his father gave the permission and said, “Since this is thy desire, may good come (of it)!”
  • هر ضریری کز مسیحی سر کشد  ** او جهودانه بماند از رشد  4115
  • Any blind man who turns away in scorn from a Messiah will be left, like the Jews, without guidance;
  • قابل ضو بود اگر چه کور بود  ** شد ازین اعراض او کور و کبود 
  • (For) though he was blind, he was capable of receiving light; (but) from showing this aversion he becomes blind and blue (miserably lost).
  • گویدش عیسی بزن در من دو دست  ** ای عمی کحل عزیزی با منست 
  • Jesus says to him, “O blind man, cling to me with both hands: I have a precious collyrium.
  • از من ار کوری بیابی روشنی  ** بر قمیص یوسف جان بر زنی 
  • If thou art blind, thou wilt obtain light from me and lay hold of the (sweet-scented) Joseph's shirt of the spirit.”
  • کار و باری کت رسد بعد شکست  ** اندر آن اقبال و منهاج رهست 
  • The (real) fortune and highway (of success) lies in the business that comes to thee after utter defeat (self-abasement).
  • کار و باری که ندارد پا و سر  ** ترک کن هی پیر خر ای پیر خر  4120
  • Give up the business that hath no foot or head (permanence): hark, old donkey, get for thyself a Pír!
  • غیر پیر استاد و سرلشکر مباد  ** پیر گردون نی ولی پیر رشاد 
  • May none but the Pír be (thy) master and captain!—not the Pír (old man) of the rolling sky, but the Pír of right guidance.
  • در زمان چون پیر را شد زیردست  ** روشنایی دید آن ظلمت‌پرست 
  • The devotee of darkness sees the light immediately as soon as he becomes subject to (the authority of) the Pír.
  • شرط تسلیم است نه کار دراز  ** سود نبود در ضلالت ترک‌تاز 
  • What is required is self-surrender, not long toil: ’tis useless to rush about in error.
  • من نجویم زین سپس راه اثیر  ** پیر جویم پیر جویم پیر پیر 
  • Henceforth I will not seek the way to the Ether (the highest celestial sphere): I will seek the Pír, I will seek the Pír, the Pír, the Pír!
  • پیر باشد نردبان آسمان  ** تیر پران از که گردد از کمان  4125
  • The Pír is the ladder to Heaven: by whom (what) is the arrow made to fly? By the bow.
  • نه ز ابراهیم نمرود گران  ** کرد با کرکس سفر بر آسمان 
  • Was it not Abraham that caused the gross Nimrod to (attempt the) journey to heaven by means of the vulture?
  • از هوا شد سوی بالا او بسی  ** لیک بر گردون نپرد کرکسی 
  • (Impelled) by self-will, he often went upward; but no vulture can fly to heaven.
  • گفتش ابراهیم ای مرد سفر  ** کرکست من باشم اینت خوب‌تر 
  • Abraham said to him, “O traveller, I will be thy vulture: this is more seemly for thee.
  • چون ز من سازی به بالا نردبان  ** بی پریدن بر روی بر آسمان 
  • When thou makest of me a ladder to go aloft, thou wilt ascend to heaven without flying”—
  • آنچنان که می‌رود تا غرب و شرق  ** بی ز زاد و راحله دل هم‌چو برق  4130
  • As the heart (spirit), without provisions or riding-camel, travels (swiftly) as lightning to west and east;
  • آنچنان که می‌رود شب ز اغتراب  ** حس مردم شهرها در وقت خواب 
  • As man's consciousness, wandering abroad whilst he is asleep, travels during the night to (remote) cities;
  • آنچنان که عارف از راه نهان  ** خوش نشسته می‌رود در صد جهان 
  • As the gnostic, sitting quietly (in one place), travels by a hidden track through a hundred worlds.