English    Türkçe    فارسی   

4
2511-2560

  • “That one thing,” said he, “is that thou shouldst say publicly that there is no god but the Maker,
  • گفت آن یک که بگویی آشکار ** که خدایی نیست غیر کردگار
  • The Creator of the heavenly spheres and of the stars on high and of man and devil and genie and bird,
  • خالق افلاک و انجم بر علا ** مردم و دیو و پری و مرغ را
  • The Creator of sea and plain and mountain and desert: His sovereignty is without limit and He is without like.”
  • خالق دریا و دشت و کوه و تیه ** ملکت او بی‌حد و او بی‌شبیه
  • He (Pharaoh) said, “O Moses, what are those four things that thou wilt give me in recompense? Declare (what they are) and bring (them before me),
  • گفت ای موسی کدامست آن چهار ** که عوض بدهی مرا بر گو بیار
  • That perchance, by the favour of that goodly promise, the crucifixion (torment) of my unbelief may be assuaged. 2515
  • تا بود کز لطف آن وعده‌ی حسن ** سست گردد چارمیخ کفر من
  • Perchance the lock of my hundred maunds' weight of unbelief may be opened by those fair and desirable promises.
  • بوک زان خوش وعده‌های مغتنم ** برگشاید قفل کفر صد منم
  • Perchance, by the effect of the river of honey, this poison of hatred may be turned into honey in my body;
  • بوک از تاثیر جوی انگبین ** شهد گردد در تنم این زهر کین
  • Or by the reflexion of the river of that pure milk, (my) captive intelligence may be nourished for a moment;
  • یا ز عکس جوی آن پاکیزه شیر ** پرورش یابد دمی عقل اسیر
  • Or perchance, by the reflexion of those rivers of wine, I may be intoxicated and obtain a scent of the delight of (obedience to) the (Divine) command;
  • یا بود کز عکس آن جوهای خمر ** مست گردم بو برم از ذوق امر
  • Or perchance, by the favour of those rivers of water, my barren devastated body may gain refreshment— 2520
  • یا بود کز لطف آن جوهای آب ** تازگی یابد تن شوره‌ی خراب
  • Some verdure may appear on my barren soil, my thorn-brake may become the Garden of (everlasting) abode;
  • شوره‌ام را سبزه‌ای پیدا شود ** خارزارم جنت ماوی شود
  • Perchance, by the reflexion of Paradise and the four rivers, my spirit, through God's befriending (it), may become a seeker of the Friend,
  • بوک از عکس بهشت و چار جو ** جان شود از یاری حق یارجو
  • In the same fashion as from the reflexion of Hell I have become fire and am steeped in the wrath of God.
  • آنچنان که از عکس دوزخ گشته‌ام ** آتش و در قهر حق آغشته‌ام
  • At one moment, from the reflexion of the snake of Hell I have become (engaged in) dropping poison, like a snake, on those who shall dwell in Paradise;
  • گه ز عکس مار دوزخ هم‌چو مار ** گشته‌ام بر اهل جنت زهربار
  • At another time, from the reflexion of the boiling of the hot water (of Hell), the water of my oppression has made the people (like) rotten bones. 2525
  • گه ز عکس جوشش آب حمیم ** آب ظلمم کرده خلقان را رمیم
  • From the reflexion of the zamharír (intense cold of Hell) I am (as) the zamharír; or from the reflexion of the sa‘ír (flames of Hell) I am as the sa‘ír.
  • من ز عکس زمهریرم زمهریر ** یا ز عکس آن سعیرم چون سعیر
  • I am now the Hell of the poor and oppressed: woe to him whom I suddenly find subject (to me)!”
  • دوزخ درویش و مظلومم کنون ** وای آنک یابمش ناگه زبون
  • How Moses, on whom be peace, explained those four excellent qualities (which should be bestowed) as a reward for Pharaoh's coming into the Faith.
  • شرح کردن موسی علیه‌السلام آن چهار فضیلت را جهت پای مزد ایمان فرعون
  • Moses said, "The first of those four will be constant health for thy body:
  • گفت موسی که اولین آن چهار ** صحتی باشد تنت را پایدار
  • These maladies that are described in (books of) Medicine will be far from thy body, O estimable one.
  • این علل‌هایی که در طب گفته‌اند ** دور باشد از تنت ای ارجمند
  • Secondly, thou wilt have a long life, for death will be cautious of (attacking) thy life; 2530
  • ثانیا باشد ترا عمر دراز ** که اجل دارد ز عمرت احتراز
  • And after a life uniform (in happiness) this will not be (the sequel, namely) that thou wilt go forth from the world against thy will;
  • وین نباشد بعد عمر مستوی ** که بناکام از جهان بیرون روی
  • Nay, but (thou wilt go) desiring death as the sucking babe (desires milk), not on account of the pain that holds thee captive.
  • بلک خواهان اجل چون طفل شیر ** نه ز رنجی که ترا دارد اسیر
  • Thou wilt be seeking death, but not from painful infirmity; nay, thou wilt see the treasure in the ruin of the house (of the body).
  • مرگ‌جو باشی ولی نه از عجز رنج ** بلک بینی در خراب خانه گنج
  • Therefore with thine own hand thou wilt take a pick-axe and smite upon the house without any care;
  • پس به دست خویش گیری تیشه‌ای ** می‌زنی بر خانه بی‌اندیشه‌ای
  • For thou wilt deem the house to be the barrier to the treasure, and this single grain to be the obstacle to a hundred corn-stacks. 2535
  • که حجاب گنج بینی خانه را ** مانع صد خرمن این یک دانه را
  • This grain, then, thou wilt cast into the fire and adopt the (only) profession that is worthy of a man.”
  • پس در آتش افکنی این دانه را ** پیش گیری پیشه‌ی مردانه را
  • O thou who because of (addiction to) a single leaf hast been left without (enjoyment of) a (whole) orchard, thou art like the worm which (desire for) a leaf has driven away from (deprived of) the vineyard.
  • ای به یک برگی ز باغی مانده ** هم‌چو کرمی برگش از رز رانده
  • When Grace awakened this worm, this worm devoured the dragon of ignorance.
  • چون کرم این کرم را بیدار کرد ** اژدهای جهل را این کرم خورد
  • The worm became a vineyard full of fruit and trees: even so is the blessed man transformed.
  • کرم کرمی شد پر از میوه و درخت ** این چنین تبدیل گردد نیکبخت
  • Exposition of "I was a hidden treasure, and I desired to be known."
  • تفسیر کنت کنزا مخفیا فاحببت ان اعرف
  • Demolish the house, for a hundred thousand houses may be made from the cornelian of this Yemen. 2540
  • خانه بر کن کز عقیق این یمن ** صد هزاران خانه شاید ساختن
  • The treasure lies beneath the house, and there is no help (for it): do not be afraid of destroying the house and do not stand still,
  • گنج زیر خانه است و چاره نیست ** از خرابی خانه مندیش و مه‌ایست
  • For from one treasure in hand it is possible to build a thousand houses without suffering toil and pain.
  • که هزاران خانه از یک نقد گنج ** توان عمارت کرد بی‌تکلیف و رنج
  • In the end this house will fall of itself into ruin and the treasure beneath it will certainly be uncovered;
  • عاقبت این خانه خود ویران شود ** گنج از زیرش یقین عریان شود
  • But it (the treasure) will not be thine, since the spirit receives that (Divine) gift as wages for destroying (the house).
  • لیک آن تو نباشد زانک روح ** مزد ویران کردنستش آن فتوح
  • When it has not done that work, its wages are naught: there is nothing for Man (hereafter) but (the recompense for) that which he wrought (here). 2545
  • چون نکرد آن کار مزدش هست لا ** لییس للانسان الا ما سعی
  • After that, thou wilt gnaw thy hand (in remorse), saying, “Alas, a moon like this was (concealed) under the cloud.
  • دست خایی بعد از آن تو کای دریغ ** این چنین ماهی بد اندر زیر میغ
  • I did not do the good which they told (me to do): the treasure and the house are gone, and my hand is empty.”
  • من نکردم آنچ گفتند از بهی ** گنج رفت و خانه و دستم تهی
  • Thou hast rented and hired a house: it is not thy property by any act of sale or purchase.
  • خانه‌ی اجرت گرفتی و کری ** نیست ملک تو به بیعی یا شری
  • The period of this hiring is till death, in order that thou mayst work in it (the house) during this period.
  • این کری را مدت او تا اجل ** تا درین مدت کنی در وی عمل
  • Thou art sewing patches in the shop, (while) under this shop of thine two mines (of treasure) are buried. 2550
  • پاره‌دوزی می‌کنی اندر دکان ** زیر این دکان تو مدفون دو کان
  • This shop is held on hire: be quick, take the pick-axe and break up its foundation,
  • هست این دکان کرایی زود باش ** تیشه بستان و تکش را می‌تراش
  • That of a sudden thou mayst lay the axe on the mine and be delivered from the shop and from patch-sewing.
  • تا که تیشه ناگهان بر کان نهی ** از دکان و پاره‌دوزی وا رهی
  • What is patch-sewing? The drinking of water and the eating of bread: thou art applying these patches to the heavy cloak.
  • پاره‌دوزی چیست خورد آب و نان ** می‌زنی این پاره بر دلق گران
  • This cloak, thy body, is always being torn, and thou art patching it by this eating and drinking of thine.
  • هر زمان می‌درد این دلق تنت ** پاره بر وی می‌زنی زین خوردنت
  • O thou who art of the progeny of the fortunate King, come to thyself, be ashamed of this patch-sewing. 2555
  • ای ز نسل پادشاه کامیار ** با خود آ زین پاره‌دوزی ننگ دار
  • Tear a patch (piece) from off this shop-floor, in order that two mines (of treasure) may lift up their head (emerge into view) before thee,
  • پاره‌ای بر کن ازین قعر دکان ** تا برآرد سر به پیش تو دو کان
  • Ere this lease of the hired house come to an end without thy having gained any profit from it.
  • پیش از آن کین مهلت خانه‌ی کری ** آخر آید تو نخورده زو بری
  • Then the owner of the shop will turn thee out and will demolish this shop for the sake of the (hidden) mine,
  • پس ترا بیرون کند صاحب دکان ** وین دکان را بر کند از روی کان
  • (While) thou at one moment wilt beat thy head in remorse, and at another tear thy foolish beard,
  • تو ز حسرت گاه بر سر می‌زنی ** گاه ریش خام خود بر می‌کنی
  • Saying, “Alas, this shop was mine, (but) I was blind and got no profit from this place of abode. 2560
  • کای دریغا آن من بود این دکان ** کور بودم بر نخوردم زین مکان