این مثل نالایقست ای مستدل ** حیله‌ی تفهیم را جهد المقل
This comparison, O seeker of guidance, does not fit (the case), (but) ’tis the best effort a poor man can make to explain it.
صنع بی‌صورت بکارد صورتی ** تن بروید با حواس و آلتی 3720
The formless working (of God) sows (the seed of) a form (idea), (whence) there grows up a body endowed with senses and a (rational) faculty,
تا چه صورت باشد آن بر وفق خود ** اندر آرد جسم را در نیک و بد
So that the form (idea), whatever it be, according to its own nature brings the body into (a state of) good or evil.
صورت نعمت بود شاکر شود ** صورت مهلت بود صابر شود
If it be a form (idea) of beneficence, it (the body) turns to thanksgiving; if it be a form of deferment, it (the body) becomes patient;
صورت رحمی بود بالان شود ** صورت زخمی بود نالان شود
If it be a form of mercy, it (the body) becomes flourishing; if it be a form of repulse, it (the body) becomes full of moans;
صورت شهری بود گیرد سفر ** صورت تیری بود گیرد سپر
If it be the form of a city, it (the body) takes a journey (thither); if it be the form of an arrow, it (the body) takes a shield (in defence);
صورت خوبان بود عشرت کند ** صورت غیبی بود خلوت کند 3725
If it be the form of fair ones, it (the body) indulges in enjoyment; if it be a form of the unseen world, it (the body) practises religious seclusion.
صورت محتاجی آرد سوی کسب ** صورت بازو وری آرد به غصب
The form of want leads (the body) to earn (the means of livelihood); the form of strength of arm leads (the body) to seize (the property of others) by force.
این ز حد و اندازه‌ها باشد برون ** داعی فعل از خیال گونه‌گون
These (ideas) are boundless and immeasurable (in number): the motive to action (arises) from various sorts of (such) phantasy.
بی‌نهایت کیش‌ها و پیشه‌ها ** جمله ظل صورت اندیشه‌ها
All the infinite ways of life and (all) the crafts are the shadow (reflexion) of the form of thoughts.