English    Türkçe    فارسی   

3
3701-3750

  • دید مریم صورتی بس جان‌فزا ** جان‌فزایی دلربایی در خلا
  • Meryem yapayalnızken canlara can katan birisini gördü. Bu adam, öyle güzeldi ki gönülleri alıyordu.
  • پیش او بر رست از روی زمین ** چون مه وخورشید آن روح الامین
  • Ruhulemin, onun gözünün ay gibi güneş gibi yerden doğuverdi.
  • از زمین بر رست خوبی بی‌نقاب ** آنچنان کز شرق روید آفتاب
  • Güneş, doğudan nasıl çıkarsa o da örtüsüz, nikâpsız Meryem’in önünde yerden doğdu.
  • لرزه بر اعضای مریم اوفتاد ** کو برهنه بود و ترسید از فساد
  • Meryem çıplaktı, bir kötülük yapar diye korktu, eli ayağı titremeye başladı.
  • صورتی که یوسف ار دیدی عیان ** دست از حیرت بریدی چو زنان 3705
  • Gördüğü adam öyle dilberdi ki Yusuf bile görse Yusuf’u gören kadınlar gibi şaşırıp kalır, ellerini doğrardı.
  • همچو گل پیشش برویید آن ز گل ** چون خیالی که بر آرد سر ز دل
  • Gönülden baş gösterip çıkan bir hayal gibi o gül yüzlü, Meryem’in önünde topraktan bitivermişti.
  • گشت بی‌خود مریم و در بی‌خودی ** گفت بجهم در پناه ایزدی
  • Meryem, kendisinden geçti ve bu dalgınlık âleminde, bu adamdan Allah’a sığınayım dedi.
  • زانک عادت کرده بود آن پاک‌جیب ** در هزیمت رخت بردن سوی غیب
  • O yeni, yakası temiz kızın âdetiydi, bir şeyden ürktü mü pılısını pırtısını gayp âlemine çeker, Allah’a sığınırdı.
  • چون جهان را دید ملکی بی‌قرار ** حازمانه ساخت زان حضرت حصار
  • Dünyanın kararsız bir âlem olduğunu görmüş, ihtiyata riayet ederek Allah’a sığınmayı âdet edinmişti.
  • تا به گاه مرگ حصنی باشدش ** که نیابد خصم راه مقصدش 3710
  • Bu suretle de ölüm zamanına dek gideceği yolu düşmanın kesmemesini diler, Allah tapısının kendisine bir kale olmasını temin etmek isterdi.
  • از پناه حق حصاری به ندید ** یورتگه نزدیک آن دز برگزید
  • Allah’a sığınmadan daha iyi bir kale görmemişti; bu yüzden de kale civarında yurt edinmişti.
  • چون بدید آن غمزه‌های عقل‌سوز ** که ازو می‌شد جگرها تیردوز
  • Meryem o akılları yakan, ciğerleri okşayan bakışları gördü.
  • شاه و لشکر حلقه در گوشش شده ** خسروان هوش بیهوشش شده
  • Padişahta o bakışlara kulağı küpeli bir köle olmuştu, asker de… O bakışlar, akıl padişahlarının akıllarını almış, onları divaneye döndürmüştü!
  • صد هزاران شاه مملوکش برق ** صد هزاران بدر را داده به دق
  • O güzel gözler, yüz binlerce padişahı fermanlı köle yapmış, yüzbinlerce dolunayı hilâl haline getirmişti.
  • زهره نی مر زهره را تا دم زند ** عقل کلش چون ببیند کم زند 3715
  • Zühre de bile ondan bahsetmeye kudret yoktu… Aklı kül bile onu görünce noksanlaşırdı.
  • من چگویم که مرا در دوخته‌ست ** دمگهم را دمگه او سوخته‌ست
  • Ben ne söyleyebilirim, ağzı, ağzımı kapattı; söylemeye takatim kalmadı ki!
  • دود آن نارم دلیلم من برو ** دور از آن شه باطل ما عبروا
  • Ben, yalnız o ateşin bir dumanıyım ateşe delâlet etmekteyim. O padişahtan uzaktayken, onu görmeden hakkında ne söylenmişse hepsi de asılsız, hepsi de saçma!
  • خود نباشد آفتابی را دلیل ** جز که نور آفتاب مستطیل
  • Zaten güneşe, âlemi kaplayan nurundan başka bir delil olamaz ki.
  • سایه کی بود تا دلیل او بود ** این بستش کع ذلیل او بود
  • Gölgenin on delâlet etmesine imkân mı var? Gölge, onun yanında hor, hakir olup kalıyor ya… işte bu, kâfi ona!
  • این جلالت در دلالت صادقست ** جمله ادراکات پس او سابقست 3720
  • Bu ululuk, ona tam doğru bir delil: bütün anlayışlar geridedir, o ilerde!
  • جمله ادراکات بر خرهای لنگ ** او سوار باد پران چون خدنگ
  • Bütün anlayışlar topal eşeklere binmiş… O, ok gibi uçup giden rüzgâra!
  • گر گریزد کس نیابد گرد شه ** ور گریزند او بگیرد پیش ره
  • Padişah kaçarsa tozunu bile kimse bulamaz… Onlar kaçarlarsa padişah, yolarını kesiverir!
  • جمله ادراکات را آرام نی ** وقت میدانست وقت جام نی
  • Âlemde bütün anlayışlar, durup dinlenmezler… Meydanda koşup yelme zamanıdır, oturup zevkle içkiye dalma zamanı değil!
  • آن یکی وهمی چو بازی می‌پرد ** وآن دگر چون تیر معبر می‌درد
  • Birinin vehmi, bir doğan gibi uçup geçer, öbürünün vehmini mesafeleri delip geçen ok gibi uçar!
  • وان دگر چون کشتی با بادبان ** وآن دگر اندر تراجع هر زمان 3725
  • Öbürünün ki yelken açmış gemi gibi gider… Bir başkasınınkiyse her an gerileyip durur!
  • چون شکاری می‌نمایدشان ز دور ** جمله حمله می‌فزایند آن طیور
  • Bütün bu vehimler, bütün bu anlayış kuşları, uzaktan bir av gördüler mi hep birden saldırırlar.
  • چونک ناپیدا شود حیران شوند ** همچو جغدان سوی هر ویران شوند
  • Av ortadan kayboldu mu şaşırırlar, baykuşlar gibi viranelere dalarlar!
  • منتظر چشمی به هم یک چشم باز ** تا که پیدا گردد آن صید به ناز
  • O av tekrar nazlana, nazlana salınsın, görünsün diye bir gözünü açıp bir tekini yumarak beklerler.
  • چون بماند دیر گویند از ملال ** صید بود آن خود عجب یا خود خیال
  • Av gecikince beklemekten usanır, sıkılırlar da acaba gördüğümüz av mıydı, hayal miydi derler.
  • مصلحت آنست تا یک ساعتی ** قوتی گیرند و زور از راحتی 3730
  • Bir an istirahat ederek güçlenip kuvvetlenmeleri daha doğrudur.
  • گر نبودی شب همه خلقان ز آز ** خویشتن را سوختندی ز اهتزاز
  • Eğer gece olmasaydı bütün halk, hırstan, isteklerinin üstüne titremeden kendilerini yakar, helâk ederlerdi.
  • از هوس وز حرص سود اندوختن ** هر کسی دادی بدن را سوختن
  • Herkes bir şey elde etmek, bir kâr kazanmak hevesiyle bedenini ateşlere atmış, yanıp yakılmıştır.
  • شب پدید آید چو گنج رحمتی ** تا رهند ازحرص خود یکساعتی
  • Bir müddet hırslarından kurtulsunlar diye gece, Allah rahmeti gibi zuhur etti.
  • چونک قبضی آیدت ای راه‌رو ** آن صلاح تست آتش دل مشو
  • Yolcu, sana da bir sıkıntı, bir gönül darlığı geldi mi alevlenme, meyus olma… Senin için muvafıktır o.
  • زآنک در خرجی در آن بسط و گشاد ** خرج را دخلی بباید زاعتداد 3735
  • Çünkü ferahlık ve genişlik zamanında varını, yoğunu harcedip duruyorsun demektir. Harcetmeye karşılık bir de gelir lâzım elbet!
  • گر هماره فصل تابستان بدی ** سوزش خورشید در بستان شدی
  • Ya mevsimi sürüp gitseydi güneş, bağları, bahçeleri yakar kavururdu.
  • منبتش را سوختی از بیخ و بن ** که دگر تازه نگشتی آن کهن
  • Nebatları kökünden yakardı, bir daha o yanıp kavrulan şeyler yenilemezdi, yeşerip tazelenmezdi.
  • گر ترش‌رویست آن دی مشفق است ** صیف خندانست اما محرقست
  • Kışın yüzü ekşidir ama şefkatlidir... yaz gülümser ama yakar, yandırır!
  • چونک قبض آید تو در وی بسط بین ** تازه باش و چین میفکن در جبین
  • Darlık geldi mi onda genişlik gör de canlan, alnını kırıştırma!
  • کودکان خندان و دانایان ترش ** غم جگر را باشد و شادی ز شش 3740
  • Çocuklar gülüp dururlar, bilenlerinse yüzü ekşidir. Gam karaciğerden meydana gelir, neşe akciğerden!
  • چشم کودک همچو خر در آخرست ** چشم عاقل در حساب آخرست
  • Çocuğun gözü, eşek gibi ahırdadır… Akıllı adamsa gözünü işin sonuna diker.
  • او در آخر چرب می‌بیند علف ** وین ز قصاب آخرش بیند تلف
  • Akılsız, ahırdaki otu tatlı görür… Akıllı, ahırdaki hayvanın nihayet kasap elinde telef olacağını görür, bilir.
  • آن علف تلخست کین قصاب داد ** بهر لحم ما ترازویی نهاد
  • Şu kasabın verdiği ot yok mu? Acıdır, acı! Kasap o otu bizi semirtmek, tartıda ağır gelmemizi temin etmek için veriyor.
  • رو ز حکمت خور علف کان را خدا ** بی غرض دادست از محض عطا
  • Yürü, Allah’ın verdiği hikmet otunu ye! Çünkü Allah, onu ancak cömertliğinden, ihsanından dolayı karşılık istemeksizin vermiştir.
  • فهم نان کردی نه حکمت ای رهی ** زانچ حق گفتت کلوا من رزقه 3745
  • Allah “Allah’ın verdiği rızıktan yiyin” dedi. Sen, buradaki rızkı ekmek sandın, hikmet olduğunu anlamadın ha!
  • رزق حق حکمت بود در مرتبت ** کان گلوگیرت نباشد عاقبت
  • Allah’ın verdiği rızık, insan mertebesine göre hikmettir. O rızık sonunda senin boğazında durmaz, seni öldürüp mahvetmez!
  • این دهان بستی دهانی باز شد ** کو خورنده‌ی لقمه‌های راز شد
  • Bu ağzını kapadın mı başka bir ağız açılır… O ağız sır lokmalarını yer, yutar.
  • گر ز شیر دیو تن را وابری ** در فطام اوبسی نعمت خوردی
  • Bedenini Şeytan aslanından kurtarabilirsen Allah sofrasında nice nimetler yersin!
  • ترک‌جوشش شرح کردم نیم‌خام ** از حکیم غزنوی بشنو تمام
  • Ben bu sözü, Türklerin et yemeği gibi yarı pişmiş, yarı ham bir halde anlattım. Sen tamamını Hâkim-i Gaznevî’den duy!
  • در الهی‌نامه گوید شرح این ** آن حکیم غیب و فخرالعارفین 3750
  • O gayb hakîmi, o ariflerin övündükleri zat, bunu İlahînâme’de anlatır: