آن قیاس حال گردون بر زمین ** راست ناید فرق دارد در کمین‌‌

آن قیاس حال گردون بر زمین ** راست ناید فرق دارد در کمین‌‌ 3425

Gökyüzü ahvalini yeryüzüne kıyas ettiler, fakat bu kıyas, doğru değil... Arada büyük bir fark var!

در بیان آن که حال خود و مستی خود پنهان باید داشت از جاهلان‌‌

Halini, neşe ve sarhoşluğunu cahillerden saklamak lâzımdır

بشنو الفاظ حکیم پرده‌‌ای ** سر همانجا نه که باده خورده‌‌ای‌‌

Perde altına girmiş olan Hakîmin sözünü dinle: Şarap içtiğin yere baş koy, yat.

چون که از میخانه مستی ضال شد ** تسخر و بازیچه‌‌ی اطفال شد

Meyhaneden çıkıp yol, yanılan sarhoş, çocukların maskarası ve oyuncağı olur.

می‌‌فتد او سو به سو بر هر رهی ** در گل و می‌‌خنددش هر ابلهی‌‌

Her tarafa, her yola, çamurların içine düşer, her ahmak da ona güler.

او چنین و کودکان اندر پی‌‌اش ** بی‌‌خبر از مستی و ذوق می‌‌اش‌‌

O bu haldeyken onun sarhoşluğundan, içtiği şarabın neşe ve zevkinden haberleri olmayan çocuklar peşine takılırlar.

خلق اطفال‌‌اند جز مست خدا ** نیست بالغ جز رهیده از هوا 3430

Tanrı sarhoşundan başka bütün halk, çocuktur. Heva ve hevesinden kurtulmuş kişiden başka baliğ yoktur.

گفت دنیا لعب و لهو است و شما ** کودکید و راست فرماید خدا

Tanrı “ Dünya kuru bir istek, faydasız bir oyuncaktan ibarettir, siz de çocuklarsınız.” Dedi. Tanrı doğru buyurur.

از لعب بیرون نرفتی کودکی ** بی‌‌ذکات روح کی باشد ذکی‌‌

Oyuncağı terk etmedikçe çocuksun. Ruh arınmadıkça nasıl temiz olabilirsiniz?

چون جماع طفل دان این شهوتی ** که همی‌‌رانند اینجا ای فتی‌‌

Dünyada daima istenen, peşinde koşulan, bir türlü terk edilemeyen bu şehvet; bil ki çocukların cimaı gibidir.

آن جماع طفل چه بود بازیی ** با جماع رستمی و غازیی‌‌

Çocuğun cimaı nedir ki? Bir Rüstem’in, bir yiğidin cimaına nispetle oyundan ibaret.

جنگ خلقان همچو جنگ کودکان ** جمله بی‌‌معنی و بی‌‌مغز و مهان‌‌ 3435

Halkın savaşı da çocukların savaşı gibidir. Tamamı ile mânasız, esassız ve hor!

جمله با شمشیر چوبین جنگشان ** جمله در لاینفعی آهنگشان‌‌

Hepsi sopadan kılıçlarla savaşırlar. Hepsi faydasız bir şeyle uğraşıp dururlar.

جمله‌‌شان گشته سواره بر نیی ** کاین براق ماست یا دلدل پیی‌‌

Hepsi, bu bizim Burak’ımız Düldül yürüyüşlü atımız diye bir sopaya binmiştir.

حامل‌‌اند و خود ز جهل افراشته ** راکب و محمول ره پنداشته‌‌

Sırtlarında yük var, fakat bilgisizliklerinden kendilerini yüksek görüp ata binmiş, yol gidiyor sanırlar.

باش تا روزی که محمولان حق ** اسب تازان بگذرند از نه طبق‌‌

Hele dur... halk atlıları, bir gün atlarını sürerek dokuz kat gökten geçsinler de bak!

تعرج الروح إلیه و الملک ** من عروج الروح یهتز الفلک‌‌ 3440

O gün ruh ve melek Tanrı’ya yücelir. Ruhun yücelmesinden gök titrer!

همچو طفلان جمله‌‌تان دامن سوار ** گوشه‌‌ی دامن‌‌گرفته اسب‌‌وار

Siz ise umumiyetle çocuklar gibi eteğinize binmişsiniz... Ata binmiş gibi eteğinizin ucunu tutmuşsunuz!

از حق إن الظن لا يغنی رسید ** مرکب ظن بر فلک‌‌ها کی دوید

Tanrı’dan “ Şüphe yok ki zan fayda vermez” hükmü gelmiştir. Zan merkebi nerede gökler koşacak?

اغلب الظنین فی ترجیح ذا ** لا تماری الشمس فی توضیحها

İki türlü zan olursa kuvvet hangisindeyse o tercih edilir. Fakat güneş zuhur etti mi... onun varlığında ve parlaklığında inat edilmez.

آن گهی بینید مرکبهای خویش ** مرکبی سازیده‌‌اید از پای خویش‌‌

İşte o zaman bindiğiniz şeyleri görürsünüz; anlarsınız ki ancak ayaklarınıza binmişsiniz...

وهم و فکر و حس و ادراک شما ** همچو نی دان مرکب کودک هلا 3445

Vehmi, fikri, duyguyu, anlayışları sopa gibi çocuk atı bil!

علمهای اهل دل حمالشان ** علمهای اهل تن احمالشان‌‌

Gönül ehlinin ilimleri, kendilerini taşır. Ten ehlinin ilimleriyse kendilerine yüktür.

علم چون بر دل زند یاری شود ** علم چون بر تن زند باری شود

Gönle uran, adamı gönül ehli yapan ilim; insana fayda verir. Yalnız tene tesir eden, insana mal olmayan ilim yükten ibarettir.

گفت ایزد یحمل اسفاره ** بار باشد علم کان نبود ز هو

Tanrı “ Yahmilü esfâra-Tevrat’ı bilip onunla amel etmeyen kitap taşıyan eşeğe benzer” dedi. Tanrı’dan olmayan bilgi yüktür.

علم کان نبود ز هو بی‌‌واسطه ** آن نپاید همچو رنگ ماشطه‌‌

Tanrı’dan vasıtasız olarak verilmeyen ilim, gelini süsleyen kadının ona sürdüğü renk gibi diri kalmaz, uçup gider.