گفت دردت چینم او خود درد بود ** مات بود ار چه به ظاهر برد بود

گفت دردت چینم او خود درد بود ** مات بود ار چه به ظاهر برد بود 4310

Senin derdini ben çekerim der ama o dert değildir, tortudur. Görünüşte sana tabidir ama hakikatte seni alt eder.

رو ز درمان دروغین می‌گریز ** تا شود دردت مصیب و مشک‌بیز

Yürü yalancı dermandan kaç da derdin, sana derman olsun, iyileşsin, miskler saçsın.

گفت نه دزدی تو و نه فاسقی ** مرد نیکی لیک گول و احمقی

Bekçi, evet; sen ne hırsızsın ne kötü bir adam. İyi adamsın ama aptalsın, ahmaksın.

بر خیال و خواب چندین ره کنی ** نیست عقلت را تسوی روشنی

Bir rüyaya inanmış, bir hayale kapılmış, bu kadar yol aşıp buralara gelmişsin. Aklın yok galiba.

بارها من خواب دیدم مستمر ** که به بغدادست گنجی مستتر

Ben yıllardır biteviye Bağdat’ta bir define var,

در فلان سوی و فلان کویی دفین ** بود آن خود نام کوی این حزین 4315

Filan yerde, filan mahallede gömülüdür diye görürüm, der demez adam kendine geldi. Çünkü bekçi, kendisinin mahallesini söylüyordu.

هست در خانه‌ی فلانی رو بجو ** نام خانه و نام او گفت آن عدو

Bekçi sözüne devam etti: Yürü derler, filanın evinde o define. Adam büsbütün ayıldı. Çünkü o düşman, kendisinin evini ve adını söylemekteydi.

دیده‌ام خود بارها این خواب من ** که به بغدادست گنجی در وطن

Bekçi söylüyordu: Ben defalarca bu rüyayı gördüm. Bağdat’ta böyle bir define var dediler de,

هیچ من از جا نرفتم زین خیال ** تو به یک خوابی بیایی بی‌ملال

Bu hayale kapılıp yerimden bile kıpırdamadım. Sense hiç usanmadan bir rüyaya kapılıp buralara kadar geliyorsun.

خواب احمق لایق عقل ویست ** هم‌چو او بی‌قیمتست و لاشیست

Ahmak adamın rüyası da aklınca olur; aklı gibi değersizdir, bir şeye yaramaz.

خواب زن کمتر ز خواب مرد دان ** از پی نقصان عقل و ضعف جان 4320

Bil ki aklı ve ruhu da zayıf olduğu için kadının rüyası, erkeğin rüyasından daha aşağıdır, daha değersizdir.

خواب ناقص‌عقل و گول آید کساد ** پس ز بی‌عقلی چه باشد خواب باد

Aklı kıt ve ahmak adamın rüyasında bir kıymet olmaz. Akılsızlıktan ne çıkar? Yel gibi bir rüya!

گفت با خود گنج در خانه‌ی منست ** پس مرا آن‌جا چه فقر و شیونست

Adam kendi kendine, define evimdeymiş de neden yoksulluktan feryad ederim?

بر سر گنج از گدایی مرده‌ام ** زانک اندر غفلت و در پرده‌ام

Definenin başında yoksulluktan ölüyormuşum. Ne kadar da gaflet içindeymişim, ne kadar da perde ardındaymışım, gözüm örtülüymüş, dedi.

زین بشارت مست شد دردش نماند ** صد هزار الحمد بی لب او بخواند

Bu muştuluktan sarhoş oldu, derdi kalmadı. Dilsiz, dudaksız yüz binlerce hamd okudu.

گفت بد موقوف این لت لوت من ** آب حیوان بود در حانوت من 4325

İçinden nasibine ermek için bu sıkıntıya uğramam lazımmış. Halbuki abıhayat, benim meyhanemdeymiş.

رو که بر لوت شگرفی بر زدم ** کوری آن وهم که مفلس بدم

Yürü, ben yüce bir nimete nail oldum. Kendimi müflis sanıyordum, o körlüğe rağmen bu nimeti buldum.

خواه احمق‌دان مرا خواهی فرو ** آن من شد هرچه می‌خواهی بگو

İster bana ahmak de, ister aşağılık bir adam. O define benim oldu ya, sen dilediğini söyle.

من مراد خویش دیدم بی‌گمان ** هرچه خواهی گو مرا ای بددهان

Ben şüphesiz olarak muradımı gördüm. A kötü ağızlı, sen ne istersen söyle.

تو مرا پر درد گو ای محتشم ** پیش تو پر درد و پیش خود خوشم

Ey ulu er, sen bana dertli de. Sence dertliyim ama kendimce hoşum ben.

وای اگر بر عکس بودی این مطار ** پیش تو گلزار و پیش خویش راز 4330

Eğer bu iş aksine olsaydı da sana gül bahçesi, bana hor hakir bir yet kesilseydi ne yapardım, vay bana dedi.

مثل

Örnek

گفت با درویش روزی یک خسی ** که ترا این‌جا نمی‌داند کسی

Aşağılık bir adam, bir gün yoksulun birine dedi ki: Burada seni kimse bilmiyor.

گفت او گر می‌نداند عامیم ** خویش را من نیک می‌دانم کیم

Yoksul, "Yabancıyım, bilmiyebilir. Fakat ben kim olduğunu biliyorum ya.

وای اگر بر عکس بودی درد و ریش ** او بدی بینای من من کور خویش

İş aksi olsaydı, dertlere, yaralara uğr asaydı m, o görseydi de ben kör olsaydım, kendimi görmeseydim ne yapardım?

احمقم گیر احمقم من نیک‌بخت ** بخت بهتر از لجاج و روی سخت

İstersen beni ahmak say. Ahmağım, fakat talihini iyi. Talihli olmak, inattan, ısrardan daha iyidir.