English    Türkçe    فارسی   

4
2223-2272

  • Since this prayer was the formula applicable to the nose, why have you applied the nose-formula to the arse?
  • این دعا چون ورد بینی بود چون ** ورد بینی را تو آوردی به کون
  • One free (from sensuality) gets the odour of Paradise from his nose: how should the odour of Paradise come from the rump?”
  • رایحه‌ی جنت ز بینی یافت حر ** رایحه‌ی جنت کم آید از دبر
  • O thou who hast brought humility into the presence of fools, and O thou who hast brought pride into the presence of (spiritual) kings, 2225
  • ای تواضع برده پیش ابلهان ** وی تکبر برده تو پیش شهان
  • The pride shown to the base is goodly and fitting. Take heed, do not behave in the reverse manner: the reverse thereof is (the cause of) thy bondage.
  • آن تکبر بر خسان خوبست و چست ** هین مرو معکوس عکسش بند تست
  • The rose grew for the sake of the nostrils: sweet scent is the stipend of the nose, O churl.
  • از پی سوراخ بینی رست گل ** بو وظیفه‌ی بینی آمد ای عتل
  • The scent of the rose is for organs of smell, O bold man: this hole below is not the place for that scent.
  • بوی گل بهر مشامست ای دلیر ** جای آن بو نیست این سوراخ زیر
  • How should the scent of Paradise come to thee from this place? If thou requirest the (sweet) scent, seek it from its (proper) place.
  • کی ازین جا بوی خلد آید ترا ** بو ز موضع جو اگر باید ترا
  • Likewise, “love of country” is right, (but) first, O master, know (what really is) thy country. 2230
  • هم‌چنین حب الوطن باشد درست ** تو وطن بشناس ای خواجه نخست
  • That sagacious fish said, “I will journey, I will withdraw my heart from their advice and counsel.”
  • گفت آن ماهی زیرک ره کنم ** دل ز رای و مشورتشان بر کنم
  • ’Tis no time for counsel. Hark, journey! Like ‘Alí, sigh (the secret) into the well.
  • نیست وقت مشورت هین راه کن ** چون علی تو آه اندر چاه کن
  • Very seldom is there found a fit confidant for that sigh: go by night and let thy movement be hidden, like (that of) the night-patrol.
  • محرم آن آه کم‌یابست بس ** شب رو و پنهان‌روی کن چون عسس
  • Set out from this lake towards the sea: seek the sea and take leave of this whirlpool.
  • سوی دریا عزم کن زین آب‌گیر ** بحر جو و ترک این گرداب گیر
  • That wary (fish) made its breast o afoot (swam away) and was going from its perilous abode to the sea of light, 2235
  • سینه را پا ساخت می‌رفت آن حذور ** از مقام با خطر تا بحر نور
  • Like the deer of which a dog is in pursuit and which keeps running so long as there is a single nerve in its body.
  • هم‌چو آهو کز پی او سگ بود ** می‌دود تا در تنش یک رگ بود
  • Hare’s sleep (heedlessness) with the dog in pursuit is a sin: how indeed is sleep (dwelling) in the eye of him who hath fear?
  • خواب خرگوش و سگ اندر پی خطاست ** خواب خود در چشم ترسنده کجاست
  • That fish departed and took the way to the sea: it took the far way and the vast expanse.
  • رفت آن ماهی ره دریا گرفت ** راه دور و پهنه‌ی پهنا گرفت
  • It suffered many afflictions, and in the end it went after all towards safety and welfare.
  • رنجها بسیار دید و عاقبت ** رفت آخر سوی امن و عافیت
  • It cast itself into the deep Sea whose bound no eye can reach. 2240
  • خویشتن افکند در دریای ژرف ** که نیابد حد آن را هیچ طرف
  • So when the fishermen brought their net (to the lake), the half-intelligent (fish) was bitterly grieved thereat.
  • پس چو صیادان بیاوردند دام ** نیم‌عاقل را از آن شد تلخ کام
  • And said, “Alas, I have lost the opportunity: how did not I accompany that guide?
  • گفت اه من فوت کردم فرصه را ** چون نگشتم همره آن رهنما
  • He went off suddenly, but seeing that he went I ought to have gone after him in hot haste.”
  • ناگهان رفت او ولیکن چونک رفت ** می‌ببایستم شدن در پی بتفت
  • ‘Tis wrong to regret the past: what is gone will not come back: to remember it is of no avail.
  • بر گذشته حسرت آوردن خطاست ** باز ناید رفته یاد آن هباست
  • Story of the captive bird which gave the (following) injunctions: do not feel sorrow for what is past, think about taking precaution for the present (need), and do not spend time in repenting.
  • قصه‌ی آن مرغ گرفته کی وصیت کرد کی بر گذشته پشیمانی مخور تدارک وقت اندیش و روزگار مبر در پشیمانی
  • A certain man caught a bird by guile and trap: the bird said to him, “O noble sire, 2245
  • آن یکی مرغی گرفت از مکر و دام ** مرغ او را گفت ای خواجه‌ی همام
  • Thou hast eaten many oxen and sheep, thou hast sacrificed many camels;
  • به تو بسی گاوان و میشان خورده‌ای ** تو بسی اشتر به قربان کرده‌ای
  • Thou hast never in the world been sated by them, neither wilt thou be sated by my limbs.
  • تو نگشتی سیر زانها در زمن ** هم نگردی سیر از اجزای من
  • Let me go, that I may bestow on thee three counsels, that thou mayst perceive whether I am wise or foolish.
  • هل مرا تا که سه پندت بر دهم ** تا بدانی زیرکم یا ابلهم
  • (I will give thee) the first of those counsels on thy hand, the second of them on thy plastered roof,
  • اول آن پند هم در دست تو ** ثانیش بر بام کهگل بست تو
  • And the third counsel I will give thee on a tree. (Let me go), for thou wilt become fortunate through these three counsels. 2250
  • وآن سوم پند دهم من بر درخت ** که ازین سه پند گردی نیکبخت
  • (As for) that saying which is (to be said) on thy hand, ’tis this: ‘do not believe an absurdity (when thou hearest it) from any one.’”
  • آنچ بر دستست اینست آن سخن ** که محالی را ز کس باور مکن
  • When it (the bird) had uttered the first grave counsel on his palm, it became free and went (to perch) on the wall (of his house),
  • بر کفش چون گفت اول پند زفت ** گشت آزاد و بر آن دیوار رفت
  • And said, “The second is, ‘do not grieve over (what is) past: when it has passed from thee, do not feel regret for it.’”
  • گفت دیگر بر گذشته غم مخور ** چون ز تو بگذشت زان حسرت مبر
  • After that, it said to him, “In my body is concealed a solitary (large and precious) pearl, ten dirhems in weight.
  • بعد از آن گفتش که در جسمم کتیم ** ده درمسنگست یک در یتیم
  • By thy soul's truth (as sure as thou livest), that jewel was thy fortune and the luck of thy children. 2255
  • دولت تو بخت فرزندان تو ** بود آن گوهر به حق جان تو
  • Thou hast missed the pearl, for it was not thy appointed lot (to gain it)—a pearl the like of which is not in existence.”
  • فوت کردی در که روزی‌ات نبود ** که نباشد مثل آن در در وجود
  • Even as a woman big with child keeps wailing at the time of parturition, so the Khwája began to cry out clamorously.
  • آنچنان که وقت زادن حامله ** ناله دارد خواجه شد در غلغله
  • The bird said to him, “Did not I admonish thee, saying, ‘Let there be no grief in thee for what passed yesterday’?
  • مرغ گفتش نی نصیحت کردمت ** که مبادا بر گذشته‌ی دی غمت
  • Since it is past and gone, why art thou grieving? Either thou didst not understand my counsel or thou art deaf.
  • چون گذشت و رفت غم چون می‌خوری ** یا نکردی فهم پندم یا کری
  • And (as regards) the second counsel I gave thee, (namely), ‘Do not from misguidedness put any belief in an absurd statement,’ 2260
  • وان دوم پندت بگفتم کز ضلال ** هیچ تو باور مکن قول محال
  • O lion, I myself do not weigh ten dirhems: how should the weight of ten dirhems be within me?”
  • من نیم خود سه درمسنگ ای اسد ** ده درمسنگ اندرونم چون بود
  • The Khwája came back to himself (recovered his wits) and said, “Hark, disclose the third (piece of) excellent counsel.”
  • خواجه باز آمد به خود گفتا که هین ** باز گو آن پند خوب سیومین
  • “Yes,” said the bird, “thou hast made good use of those (former counsels), that I should tell (thee) the third counsel in vain!”
  • گفت آری خوش عمل کردی بدان ** تا بگویم پند ثالث رایگان
  • To give counsel to a sleepy ignoramus is to scatter seed in nitrous soil.
  • پند گفتن با جهول خوابناک ** تخت افکندن بود در شوره خاک
  • The rent of folly and ignorance does not admit of being patched up: do not give the seed of wisdom to him (the fool), O counsellor. 2265
  • چاک حمق و جهل نپذیرد رفو ** تخم حکمت کم دهش ای پندگو
  • How the half-intelligent fish devised a means (of escape) and feigned to be dead.
  • چاره اندیشیدن آن ماهی نیم‌عاقل و خود را مرده کردن
  • The second fish said in the hour of tribulation, when he was left sundered from the shadow (protection) of the intelligent one,
  • گفت ماهی دگر وقت بلا ** چونک ماند از سایه‌ی عاقل جدا
  • “He hath gone towards the sea and is freed from sorrow: such a good comrade hath been lost to me!
  • کو سوی دریا شد و از غم عتیق ** فوت شد از من چنان نیکو رفیق
  • But I will not think of that and will attend to myself: at this (present) time I will feign to be dead.
  • لیک زان نندیشم و بر خود زنم ** خویشتن را این زمان مرده کنم
  • Then I will turn my belly upwards and my back downwards and will move on the water.
  • پس برآرم اشکم خود بر زبر ** پشت زیر و می‌روم بر آب بر
  • I will move upon it as weeds move, not by swimming as a person (swimmer) does. 2270
  • می‌روم بر وی چنانک خس رود ** نی بسباحی چنانک کس رود
  • I will become dead, I will commit myself to the water: to die before death is to be safe from torment.”
  • مرده گردم خویش بسپارم به آب ** مرگ پیش از مرگ امنست از عذاب
  • To die before death is to be safe, O youth: even so hath Mustafa (Mohammad) commanded us.
  • مرگ پیش از مرگ امنست ای فتی ** این چنین فرمود ما را مصطفی