English    Türkçe    فارسی   

2
694-743

  • Öyle bir kimyan var ki onu değiştirebilir, kan ırmağıysa Nil haline getirirsin.
  • کیمیا داری که تبدیلش کنی ** گر چه جوی خون بود نیلش کنی‏
  • Bu çeşit tebdil edişler, senin işin, bu türlü iksirler senin sırlarındır. 695
  • این چنین میناگریها کار تست ** این چنین اکسیرها اسرار تست‏
  • Suyu toprağı birbirine kattın; sudan topraktan âdem teninin suretini düzdün.
  • آب را و خاک را بر هم زدی ** ز آب و گل نقش تن آدم زدی‏
  • Sonra onu karıya, dayıya, amcaya, binlerce düşünceye, neşeye ve gama kattın.
  • نسبتش دادی و جفت و خال و عم ** با هزار اندیشه و شادی و غم‏
  • Daha sonra da bazılarına hürlük verdin; bu gamdan, bu neşeden kurtardın:
  • باز بعضی را رهایی داده‏ای ** زین غم و شادی جدایی داده‏ای‏
  • Kendisinden, soyundan hâlâs etti, her güzeli, gözüne çirkin gösterdin.
  • برده‏ای از خویش و پیوند و سرشت ** کرده‏ای در چشم او هر خوب زشت‏
  • Böyle adam, his âlemine mensup ne varsa reddeder, görünmeyene dayanır. 700
  • هر چه محسوس است او رد می‏کند ** و انچه ناپیداست مسند می‏کند
  • Aşkı meydandadır da maşuku gizli. Zahiri sevgili de, cihanda o gizli maşukun bir imtihanından ibaret.
  • عشق او پیدا و معشوقش نهان ** یار بیرون فتنه‏ی او در جهان‏
  • Bunu bırak, surette olan aşklar mutlaka surete ve güzel kadına değildir.
  • این رها کن عشقهای صورتی ** نیست بر صورت نه بر روی ستی‏
  • İster bu cihanın aşkı olsun ister o cihanın aşkı. Hakikî maşukta suret yoktur.
  • آن چه معشوق است صورت نیست آن ** خواه عشق این جهان خواه آن جهان‏
  • Hakikaten surete âşıksan sevgili ölünce onu niye terk ediyorsun?
  • آن چه بر صورت تو عاشق گشته‏ای ** چون برون شد جان چرایش هشته‏ای‏
  • Sureti yine yerinde, bu terk ediş neden? Âşık, iyice ara, maşukun kim? 705
  • صورتش بر جاست این سیری ز چیست ** عاشقا واجو که معشوق تو کیست‏
  • Sevgili, hisle idrak edilseydi her hisle idrak edilene âşık olurdum.
  • آن چه محسوس است اگر معشوقه است ** عاشق استی هر که او را حس هست‏
  • Vefa, aşkı artıyorsa, suret nasıl olur da vefayı değiştirir?
  • چون وفا آن عشق افزون می‏کند ** کی وفا صورت دگرگون می‏کند
  • Güneşin ziyası duvara vurdu, duvar kendinden olmayan bir parlaklık, bir ziya elde etti.
  • پرتو خورشید بر دیوار تافت ** تابش عاریتی دیوار یافت‏
  • Ey temiz ve saf kişi neden bir kerpice gönül veriyorsun? Ebedi olan bir aslı iste.
  • بر کلوخی دل چه بندی ای سلیم ** واطلب اصلی که تابد او مقیم‏
  • Ey kendi aklına âşık olan ve kendisine surette tapanlardan üstün gören! 710
  • ای که تو هم عاشقی بر عقل خویش ** خویش بر صورت پرستان دیده بیش‏
  • Hissine hâkim olan, akıl ziyasıdır. Bunu, bakırının üstündeki altın bil.
  • پرتو عقل است آن بر حس تو ** عاریت میدان ذهب بر مس تو
  • İnsanlardaki güzellik, altın yaldızdır. Öyle olmasaydı nasıl olurdu da sevgilin kart bir eşek haline gelirdi?
  • چون زر اندود است خوبی در بشر ** ور نه چون شد شاهد تو پیر خر
  • Melek gibiyken Şeytana döndü ya. Elbette çünkü o güzellik ona ariyetti.
  • چون فرشته بود همچون دیو شد ** کان ملاحت اندر او عاریه بد
  • O güzelliği yavaş ,yavaş alıyor, taze fidan gitgide kuruyor. ,
  • اندک اندک می‏ستانند آن جمال ** اندک اندک خشک می‏گردد نهال‏
  • Var, “Yaşattıkça kuvvetlerini azaltır” ayetini oku da gönül iste, kemiğe gönül verme. 715
  • رو نعمره ننکسه بخوان ** دل طلب کن دل منه بر استخوان‏
  • Çünkü o gönül güzelliği, baki güzelliktir. O güzellik devleti, Abıhayata sâkidir.
  • کان جمال دل جمال باقی است ** دولتش از آب حیوان ساقی است‏
  • Esasen abıhayat da kendisidir, saki de kendisi, sarhoş da. Tılsımın bozuldu mu üçü birleşir.
  • خود هم او آب است و هم ساقی و مست ** هر سه یک شد چون طلسم تو شکست‏
  • Fakat bu birliği kıyas yoluyla bilemezsin. Kulluk et ey kendini bilmez, saçma sapan söylenme.
  • آن یکی را تو ندانی از قیاس ** بندگی کن ژاژ کم خا ناشناس‏
  • Senin mana sandığın surettir, eğretidir. Sen kendince övünüp seviniyorsun!
  • معنی تو صورت است و عاریت ** بر مناسب شادی و بر قافیت‏
  • Mana odur ki seni senden alır; suretten müstağni kalır. 720
  • معنی آن باشد که بستاند ترا ** بی‏نیاز از نقش گرداند ترا
  • Seni kör ve sağır eden, insanı, surete bir kat daha âşık eyleyen, mana olamaz.
  • معنی آن نبود که کور و کر کند ** مرد را بر نقش عاشق‏تر کند
  • Köre nasip olan, ancak gam arttıran hayallerdir. Gözün nasibi bu fâni hayallerden ibarettir.
  • کور را قسمت خیال غم فزاست ** بهره‏ی چشم این خیالات فناست‏
  • Körler, Kuran’ın harflerini ezberlemişlerdir. Eşeği görmezler de semeri dövüp dururlar!
  • حرف قرآن را ضریران معدن‏اند ** خر نبینند و به پالان بر زنند
  • Gözün açıksa kaçan eşeği gör; ey puta tapan, niceye dek semercilik?
  • چون تو بینایی پی خر رو که جست ** چند پالان دوزی ای پالان پرست‏
  • Eşeğin oldukça semer de mutlaka bulunur. Canın oldukça ekmeğin mutlaka az çok gelir. 725
  • خر چو هست آید یقین پالان ترا ** کم نگردد نان چو باشد جان ترا
  • Eşeğin sırtı hem dükkândır, hem mal, hem mal kazanılacak yer. Kalbinin incisi, yüzlerce kalbe sermayedir.
  • پشت خر دکان و مال و مکسب است ** در قلبت مایه‏ی صد قالب است‏
  • Ey boşboğaz, eşeğe çıplak bin. Peygamber, çıplak binmedi mi?
  • خر برهنه بر نشین ای بو الفضول ** خر برهنه نه که راکب شد رسول‏
  • Peygamber, çıplak eşeğe bindi. Yaya yürüdü de denmiştir.
  • النبی قد رکب معروریا ** و النبی قیل سافر ماشیا
  • Eşek nefsin kaçıyor, onu bir kazığa bağla. Ne zamana kadar işten, yükten kaçacak?
  • شد خر نفس تو بر میخیش بند ** چند بگریزد ز کار و بار چند
  • İster yüz yıl olsun, ister otuz yıl. Mutlaka sabır ve şükür yükünü yüklemeli. 730
  • بار صبر و شکر او را بردنی است ** خواه در صد سال و خواهی سی و بیست‏
  • Hiç bir suçlu başkasının suçunu çekmedi. Hiçbir kimse ekmeğini biçmedi.
  • هیچ وازر وزر غیری بر نداشت ** هیچ کس ندرود تا چیزی نکاشت‏
  • Ekmeğini biçmeyi dilemek ham tamahtır, oğul, o ham tamaha kapılma. Ham şey yemek insana hastalık verir.
  • طمع خام است آن مخور خام ای پسر ** خام خوردن علت آرد در بشر
  • Birisi bir define buluverir; ben de onu istiyorum, dükkânla, alışverişle ne işim var, der.
  • کان فلانی یافت گنجی ناگهان ** من همان خواهم نه کار و نه دکان‏
  • Baht işi bu, fakat nadirdir. Tende kudret oldukça çalışıp kazanmak gerek.
  • کار بخت است آن و آن هم نادر است ** کسب باید کرد تا تن قادر است‏
  • Çalışıp kazanmak define bulmaya mâni değil ya. Sen işten kalma da nasibinde varsa define de arkandan gelsin. 735
  • کسب کردن گنج را مانع کی است ** پا مکش از کار آن خود در پی است‏
  • Böyle yap ki “ Eğer” illetine uğramayasın, “ Eğer şunu yapsaydım yahut bunu yapsaydım” deyip tereddüde düşmeyesin.
  • تا نگردی تو گرفتار اگر ** که اگر این کردمی یا آن دگر
  • Çünkü halkla hoş geçinen peygamber “ Eğer” demeyi menetti, “ Onu söylemek münafıklıktandır” dedi.
  • کز اگر گفتن رسول با وفاق ** منع کرد و گفت آن هست از نفاق‏
  • O münafık da “eğer” derken, işi şarta bağlarken öldü, bu şarta bağlayıştan öbür dünyaya ancak hasret götürebilirdi!
  • کان منافق در اگر گفتن بمرد ** وز اگر گفتن بجز حسرت نبرد
  • Temsil
  • مثل
  • Bir yabancı adam, acele bir ev arıyordu. Bir dostu onu harap bir eve götürüp
  • آن غریبی خانه می‏جست از شتاب ** دوستی بردش سوی خانه‏ی خراب‏
  • “ Eğer tavanı olsaydı benim yanı başımda ev sahibi olur, otururdum. 740
  • گفت او این را اگر سقفی بدی ** پهلوی من مر ترا مسکن شدی‏
  • Evde bir oda daha olsaydı çoluğun çocuğun rahat ederdi” dedi.
  • هم عیال تو بیاسودی اگر ** در میانه داشتی حجره‏ی دگر
  • Adam dedi ki: “Evet, dostlara bitişik komşu olmak iyi, fakat “ Eğer” de oturmaya imkân yok!”
  • گفت آری پهلوی یاران خوش است ** لیک ای جان در اگر نتوان نشست‏
  • Bütün âlem, hoşluğu ister, bu yüzden de ateş içindedir.
  • این همه عالم طلب‏کار خوشند ** وز خوش تزویر اندر آتشند