English    Türkçe    فارسی   

4
1551-1600

  • Bu sözleri söyleyip kendisini deveden fırlattı attı, niceye bir dertten yanıp yakılacağım, yandım artık, dedi!
  • سرنگون خود را از اشتر در فکند ** گفت سوزیدم ز غم تا چندچند
  • Ona o geniş ova daracık bir hale geldi... Kendisini bir taşlığa atıverdi!
  • تنگ شد بر وی بیابان فراخ ** خویشتن افکند اندر سنگلاخ
  • Hem de öyle bir attı ki o yiğidin bedeni ezildi...
  • آنچنان افکند خود را سخت زیر ** که مخلخل گشت جسم آن دلیر
  • Kendisini yere öyle bir fırlattı ki kazara ayağı da kırıldı!
  • چون چنان افکند خود را سوی پست ** از قضا آن لحظه پایش هم شکست
  • Ayağını bağladı, top olurum da dedi, onun çevgânının önüne düşer, yuvarlanarak giderim! 1555
  • پای را بر بست و گفتا گو شوم ** در خم چوگانش غلطان می‌روم
  • İşte güzel sözlü hakîm, tenden inmeyen atlıya bu yüzden lânet etmiştir.
  • زین کند نفرین حکیم خوش‌دهن ** بر سواری کو فرو ناید ز تن
  • Allah aşkı, hiç Leylâ’nın aşkından az değersiz olur mu? Ona top olmak elbette daha doğru, daha yerinde!
  • عشق مولی کی کم از لیلی بود ** گوی گشتن بهر او اولی بود
  • Top ol da doğruluk yanına yat, aşk çevgâniyle yuvarlanarak git!
  • گوی شو می‌گرد بر پهلوی صدق ** غلط غلطان در خم چوگان عشق
  • Çünkü bu yolculuk, binekten indikten sonra Allah çekişiyle olur... Halbuki önceki gidişimiz, deveyle idi!
  • کین سفر زین پس بود جذب خدا ** وان سفر بر ناقه باشد سیر ما
  • Bu çeşit gidiş, gidişlerden apayrıdır... Bu gidiş cinlerin gidişiyle de olmaz, insanların çalışmasıyla da! 1560
  • این چنین سیریست مستثنی ز جنس ** کان فزود از اجتهاد جن و انس
  • Bu çekilip gitme, alelade çekilip gitme değildir... Bunu, Ahmed’in lütfu meydana getirdi vesselâm!
  • این چنین جذبیست نی هر جذب عام ** که نهادش فضل احمد والسلام
  • Kölenin ücret azlığından şikâyet ederek padişaha yazması
  • نوشتن آن غلام قصه‌ی شکایت نقصان اجری سوی پادشاه
  • Sözü kısa kes de padişaha mektup yazıp gönderen köleyi anlat!
  • قصه کوته کن برای آن غلام ** که سوی شه بر نوشتست او پیام
  • O köle, nazenin padişaha savaşla, varlıkla, kinle dolu bir mektup yazıp gönderir.
  • قصه پر جنگ و پر هستی و کین ** می‌فرستد پیش شاه نازنین
  • Kalıbın, cesedin mektuptur, ona dikkat et, padişaha lâyık mı, değil mi? Bir anla da sonra gönder!
  • کالبد نامه‌ست اندر وی نگر ** هست لایق شاه را آنگه ببر
  • Bir bucağa git, mektubu aç, oku... Bak bakalım, içindeki sözler, padişahlara lâyık olan sözler? 1565
  • گوشه‌ای رو نامه را بگشا بخوان ** بین که حرفش هست در خورد شهان
  • Lâyık değilse o mektubu yırt, çaresine bak, başka bir mektup yaz!
  • گر نباشد درخور آن را پاره کن ** نامه‌ی دیگر نویس و چاره کن
  • Fakat ten mektubunu açmayı kolay sanma. Yoksa herkes gönül sırrını apaçık görürdü!
  • لیک فتح نامه‌ی تن زپ مدان ** ورنه هر کس سر دل دیدی عیان
  • Bu mektubu açmak ne güçtür, ne sarptır! Erlerin işidir bu, çocuk işi değil!
  • نامه بگشادن چه دشوارست و صعب ** کار مردانست نه طفلان کعب
  • Hepimiz, fihriste kani olmuş kalmışız... Çünkü heva ve hevese, hırsa bulaşmışız!
  • جمله بر فهرست قانع گشته‌ایم ** زانک در حرص و هوا آغشته‌ایم
  • Hâlbuki o fihrist, ona baksınlar da metni de öyle sansınlar diye halka bir tuzaktır. 1570
  • باشد آن فهرست دامی عامه را ** تا چنان دانند متن نامه را
  • Mektubu aç, bu sözden baş çevirme! Allah, doğruyu daha iyi bilir!
  • باز کن سرنامه را گردن متاب ** زین سخن والله اعلم بالصواب
  • Mektubun fihristi, dille ikrar etmeye benzer... Hâlbuki sen gönül mektubunun metnini sına!
  • هست آن عنوان چو اقرار زبان ** متن نامه‌ی سینه را کن امتحان
  • Bak bakalım, ikrarınla muvafık mı? Buna bak da işin, münafıkların işine dönmesin!
  • که موافق هست با اقرار تو ** تا منافق‌وار نبود کار تو
  • Ağır bir çuval yüklenip götürmeye koyulsan onun dışına bakmakla yükü hafiflemez ki!
  • چون جوالی بس گرانی می‌بری ** زان نباید کم که در وی بنگری
  • Asıl içine bak... Çuvalda acı, tatlı ne var, bir gör de taşımaya değerse taşı! 1575
  • که چه داری در جوال از تلخ و خوش ** گر همی ارزد کشیدن را بکش
  • Yoksa çuvalındaki taşları boşalt... Kendini bu saçma işten, bu ar olan yükten kurtar gitsin!
  • ورنه خالی کن جوالت را ز سنگ ** باز خر خود را ازین بیگار و ننگ
  • Çuvala aklı erer padişahlara, sultanlara götürülebilecek şeyleri doldur!
  • در جوال آن کن که می‌باید کشید ** سوی سلطانان و شاهان رشید
  • Hırsızın koca sarıklı bir fakihin sarığını çalması, fakihin sarığı aç, bak ne götürdüğünü anla. Sonra götür diye bağırması
  • حکایت آن فقیه با دستار بزرگ و آنک بربود دستارش و بانگ می‌زد کی باز کن ببین کی چه می‌بری آنگه ببر
  • Bir fakih, bez parçaları toplamış, sarığının içine ezip büzerek yerleştirmişti.
  • یک فقیهی ژنده‌ها در چیده بود ** در عمامه‌ی خویش در پیچیده بود
  • Bu suretle kavuğunun büyük ve iri görünmesini, halkın kendisine ehemmiyet vermesini ve mescide gelince başköşeye geçirilmesini istiyordu.
  • تا شود زفت و نماید آن عظیم ** چون در آید سوی محفل در حطیم
  • Elbiselerden parçalar almış, onlarla sarığını büyütmüştü. 1580
  • ژنده‌ها از جامه‌ها پیراسته ** ظاهرا دستار از آن آراسته
  • Sarığının dışı, cennet elbiselerine benzemekteydi... Fakat içi, münafık gönlü gibi rezil, çirkin bir şeydi.
  • ظاهر دستار چون حله‌ی بهشت ** چون منافق اندرون رسوا و زشت
  • Parça parça bezler, yünler, deriler... Hep o sarığın içine gömülmüştü.
  • پاره پاره دلق و پنبه و پوستین ** در درون آن عمامه بد دفین
  • Bir sabah çağı, bu şatafatla bir şeyler elde etmek üzere medreseye giderken,
  • روی سوی مدرسه کرده صبوح ** تا بدین ناموس یابد او فتوح
  • Hırsızın biri de dar bir yolda her türlü hilelere başvurup bir şeyler yapmak üzere bekliyordu.
  • در ره تاریک مردی جامه کن ** منتظر استاده بود از بهر فن
  • Fakih, o yola sapınca hemen başından kavuğunu kaptı, işini başarmak için koşup gitmeye başladı. 1585
  • در ربود او از سرش دستار را ** پس دوان شد تا بسازد کار را
  • Fakih arkasından bağırdı: oğul, sarığı çöz de öyle götür!
  • پس فقیهش بانگ برزد کای پسر ** باز کن دستار را آنگه ببر
  • Böyle dört kanatla uçar gibi gidiyorsun ama götürdüğün hediyeyi bir aç da gör!
  • این چنین که چار پره می‌پری ** باز کن آن هدیه را که می‌بری
  • Onu, elceğezinle bir aç, ovala da sonra götür, sana helâl ettim!
  • باز کن آن را به دست خود بمال ** آنگهان خواهی ببر کردم حلال
  • Hırsız, kaçarken sarığı çözer çözmez içinden yola yüz binlerce bez parçası dökülüverdi!
  • چونک بازش کرد آنک می‌گریخت ** صد هزاران ژنده اندر ره بریخت
  • O bir şeye yaramaz, o olmayasıca sarığından kala kala hırsızın elinde ancak bir arşın doğru düzen bezceğiz kaldı! 1590
  • زان عمامه‌ی زفت نابایست او ** ماند یک گز کهنه‌ای در دست او
  • Hırsız, elindekini yere vurup “A aşağılık adam, bu hileyle beni işimden gücümden ettin” dedi.
  • بر زمین زد خرقه را کای بی‌عیار ** زین دغل ما را بر آوردی ز کار
  • Dünyanın dünya ehline hal diliyle, ondan vefa umanlar ve bu tamahta bulunanlara vefasızlığını söyleyerek nasihat vermesi
  • نصیحت دنیا اهل دنیا را به زبان حال و بی‌وفایی خود را نمودن به وفا طمع دارندگان ازو
  • Fakih dedi ki: “Hileyle seni yolundan alıkoydum ama nasihat yollu işi de anlattım!
  • گفت بنمودم دغل لیکن ترا ** از نصیحت باز گفتم ماجرا
  • Dünya da böyledir işte... Bir hoşça açılır saçılır ama vefasızlığını da bağıra bağıra söyler!
  • هم‌چنین دنیا اگر چه خوش شکفت ** بانگ زد هم بی‌وفایی خویش گفت
  • Bu oluş ve bozuluş âleminde o hile, oluştur, nasihat da bozulmuş üstadım!
  • اندرین کون و فساد ای اوستاد ** آن دغل کون و نصیحت آن فساد
  • Oluş der ki: İzim kutludur... Ardımdan gel! Bozuluş da git der, ben hiçbir şey değilim! 1595
  • کون می‌گوید بیا من خوش‌پیم ** وآن فسادش گفته رو من لا شی‌ام
  • Ey baharların güzelliğine şaşırarak dudağını dişleyip duran, güzün sapsarı benzine ve mevsimin soğukluğuna bak!
  • ای ز خوبی بهاران لب گزان ** بنگر آن سردی و زردی خزان
  • Gündüzün güneşin yüzünü güzel görmektesin ama onun bir de batma zamanında ölümünü düşün!
  • روز دیدی طلعت خورشید خوب ** مرگ او را یاد کن وقت غروب
  • Dolunayı şu güzelim çardakta bir hoşça seyredersin ama ay sonunda bir de hasretine bak onun!
  • بدر را دیدی برین خوش چار طاق ** حسرتش را هم ببین اندر محاق
  • Bir oğlan, güzellikle halkın efendisi olur... Olur, ama yarın da bunar, halka rezil rüsvay olur!
  • کودکی از حسن شد مولای خلق ** بعد فردا شد خرف رسوای خلق
  • Gümüş bedenli güzellerin vücudu, seni avladıysa ihtiyarlıktan sonra bir de pamuk tarlasına dönen bedene bak! 1600
  • گر تن سیمین‌تنان کردت شکار ** بعد پیری بین تنی چون پنبه‌زار