English    Türkçe    فارسی   

4
1837-1886

  • Dediler ki: Adı ne? Bayezid, Ebül Hasan dedi... Onun şeklini, kaşının çenesinin ne şekilde olduğunu anlattı.
  • چیست نامش گفت نامش بوالحسن ** حلیه‌اش وا گفت ز ابرو و ذقن
  • Boyunu, rengini, şeklini, saçlarını, yüzünü bir bir anlattı.
  • قد او و رنگ او و شکل او ** یک به یک واگفت از گیسو و رو
  • İç huylarını, manevi sıfatlarını... Ruhunu, yolunu, yerini, varlığını hep söyledi.
  • حلیه‌های روح او را هم نمود ** از صفات و از طریقه و جا و بود
  • Ten şekli, ten gibi iğretidir... Ona pek gönül verme... o bir anda gelir geçer! 1840
  • حلیه‌ی تن هم‌چو تن عاریتیست ** دل بر آن کم نه که آن یک ساعتیست
  • Tabii ruhun şekli, hali de fanidir... O can şeklini, sıfatını iste ki gökyüzündedir!
  • حلیه‌ی روح طبیعی هم فناست ** حلیه‌ی آن جان طلب کان بر سماست
  • Onun bedeni, yeryüzünde mum gibidir... Nuru ise yedinci kat tavanın üstündedir!
  • جسم او هم‌چون چراغی بر زمین ** نور او بالای سقف هفتمین
  • Güneşin ışıkları odadadır ama güneş, dördüncü kat göktedir.
  • آن شعاع آفتاب اندر وثاق ** قرص او اندر چهارم چارطاق
  • Gülün suretini, lâtife yollu burnunun altında görürsün ama gül kokusu dimağın ta tavanına, sayvanına kadar her yeri tutmuştur.
  • نقش گل در زیربینی بهر لاغ ** بوی گل بر سقف و ایوان دماغ
  • Uyuyan adam, Aden’de bir azaba uğradığını görür ama aksi, bedeninde ter halinde görünür! 1845
  • مرد خفته در عدن دیده فرق ** عکس آن بر جسم افتاده عرق
  • Gömlek, Mısır’da bir harise rehin olmuştur ama Kenan ülkesi o gömleğin kokusuyla dolmuştur!
  • پیرهن در مصر رهن یک حریص ** پر شده کنعان ز بوی آن قمیص
  • Tarihçiler, bunu duyunca Bayezid’in tayin ettiği zamanı yazdılar... Âdeta şişe benzeyen kamış kalemlerini kebapla bezediler.
  • بر نبشتند آن زمان تاریخ را ** از کباب آراستند آن سیخ را
  • Tanı o zaman, o tarih gelip çatınca o padişah doğdu... Devlet satrancını oynadı!
  • چون رسید آن وقت و آن تاریخ راست ** زاده شد آن شاه و نرد ملک باخت
  • Bayezid’in ölümünden sonra yıllar geçti, Ebul Hasan dünyaya geldi.
  • از پس آن سالها آمد پدید ** بوالحسن بعد وفات بایزید
  • O padişah, Ebulhasan’ın ihsanına, kıskanmasına ait ne gibi huylar söylediyse aynen zuhur etti. 1850
  • جمله‌ی خوهای او ز امساک وجود ** آن‌چنان آمد که آن شه گفته بود
  • Çünkü onun önünde giden levhimahfuz’dur... Neden mahfuzdur o levh? Hatadan!
  • لوح محفوظ است او را پیشوا ** از چه محفوظست محفوظ از خطا
  • Bu, ne yıldız bilgisidir, ne remil, ne de rüya... Allah, doğrusunu daha iyi bilir ya, Allah vahyidir!
  • نه نجومست و نه رملست و نه خواب ** وحی حق والله اعلم بالصواب
  • Sofiler, bunu halktan gizlemek için gönül vahyi demişlerdir.
  • از پی روپوش عامه در بیان ** وحی دل گویند آن را صوفیان
  • Sen istersen onu gönül vahyi farz et... Gönül zaten onun nazargâhıdır... Gönül, ona agâh olunca nasıl hata eder?
  • وحی دل گیرش که منظرگاه اوست ** چون خطا باشد چو دل آگاه اوست
  • Ey mümin, sen, Allah nuruyla bakar, görürsün... Hatadan, yanılmadan eminsin! 1855
  • مومنا ینظر به نور الله شدی ** از خطا و سهو آمن آمدی
  • Sofinin canına, gönlüne gelen Allah yemeğinin eksilmesi
  • نقصان اجرای جان و دل صوفی از طعام الله
  • Sofi, yoksulluktan dertlenince yoksulluğu, ona dadı ve gıda kesilir.
  • صوفیی از فقر چون در غم شود ** عین فقرش دایه و مطعم شود
  • Çünkü cennet, hoşa gitmeyen şeylerden meydana gelmiştir... Merhamet, gönlü kırık âcizlerin nasibidir.
  • زانک جنت از مکاره رسته است ** رحم قسم عاجزی اشکسته است
  • Yücelikle başlar kıran kişiye ne Allah’ın merhameti nasip olur, ne halkın!
  • آنک سرها بشکند او از علو ** رحم حق و خلق ناید سوی او
  • Bu sözün sonu yoktur... Evet, o yiğit, yiyecek ve ekmek nafakasının azlığından perişan oldu!
  • این سخن آخر ندارد وان جوان ** از کمی اجرای نان شد ناتوان
  • Ne mutlu o sofiye ki rızkı azalır... Boncuğu inci olur, kendisi deniz kesilir! 1860
  • شاد آن صوفی که رزقش کم شود ** آن شبه‌ش در گردد و اویم شود
  • O hususi Allah nafakasını duyan, Allah’ın yakınlığına erer, gayb nafakasını elde eder.
  • زان جرای خاص هر که آگاه شد ** او سزای قرب و اجری‌گاه شد
  • Fakat ruh nafakası noksan olan kişinin canı o noksan yüzünden titremeye başlar.
  • زان جرای روح چون نقصان شود ** جانش از نقصان آن لرزان شود
  • Anlar ki bir hata etmiştir de bundan dolayı rıza yaseminliği perişan olmuştur.
  • پس بداند که خطایی رفته است ** که سمن‌زار رضا آشفته است
  • İşte o adam da ekinin az olması yüzünden harman sahibine mektup yazdı.
  • هم‌چنانک آن شخص از نقصان کشت ** رقعه سوی صاحب خرمن نبشت
  • Mektubunu o yüce ve adil padişaha götürdüler, okudu, fakat bir cevap vermedi. 1865
  • رقعه‌اش بردند پیش میر داد ** خواند او رقعه جوابی وا نداد
  • Dedi ki: onun derdi yalnız gıda, başka bir şey değil... Ahmağa verilecek en iyi cevap sükûttur.
  • گفت او را نیست الا درد لوت ** پس جواب احمق اولیتر سکوت
  • Ayrılık ve vuslat derdi onda hiç yok... fer’e bağlanmış, aslı hiç aramıyor.
  • نیستش درد فراق و وصل هیچ ** بند فرعست او نجوید اصل هیچ
  • O ahmağın biri... Varlığa kapılmış, ölmüş gitmiş fer’in derdiyle asla aldırış bile etmemekte.
  • احمقست و مرده‌ی ما و منی ** کز غم فرعش فراغ اصل نی
  • Göklerle yeri bir elma farz et... Allah’ın kudret ağacından bitmiş!
  • آسمانها و زمین یک سیب دان ** کز درخت قدرت حق شد عیان
  • Sen, bu elmanın içindeki bir kurda benzersin; ağaçtan da haberin yok, bahçıvandan da! 1870
  • تو چه کرمی در میان سیب در ** وز درخت و باغبانی بی‌خبر
  • Elmada bir kurt daha var; fakat onun canı dış âleminde bayrak sahibi!
  • آن یکی کرمی دگر در سیب هم ** لیک جانش از برون صاحب‌علم
  • Onun hareketi elmayı yarar... Elma onun hareketine karşı koyamaz!
  • جنبش او وا شکافد سیب را ** بر نتابد سیب آن آسیب را
  • Hareketi, perdeleri yırtar... Sureti kurt ama hakikatte o, bir ejderha!
  • بر دریده جنبش او پرده‌ها ** صورتش کرمست و معنی اژدها
  • Demirden çıkan ilk ateş, dışarıya yavaş, yavaş adım atar.
  • آتش که اول ز آهن می‌جهد ** او قدم بس سست بیرون می‌نهد
  • Dadısı pamuktur önce... Fakat sonunda şuleleri ta esire kadar çıkar, 1875
  • دایه‌اش پنبه‌ست اول لیک اخیر ** می‌رساند شعله‌ها او تا اثیر
  • İnsan, önce uykuya, yemeye muhtaçtır... Fakat nihayet meleklerden de üstün olur.
  • مرد اول بسته‌ی خواب و خورست ** آخر الامر از ملایک برترست
  • Pamuk ve kükürdün himayesinde şulesi ve nuru, süha yıldızına kadar çıkar!
  • در پناه پنبه و کبریتها ** شعله و نورش برآیدت بر سها
  • Karanlık âlemi aydınlatır... Demirden yapılma tomruğu bile iğneyle deler geçer!
  • عالم تاریک روشن می‌کند ** کنده‌ی آهن به سوزن می‌کند
  • Ateş de cismanidir ama ne ruhtandır, ne de ruhani âlemden!
  • گرچه آتش نیز هم جسمانی است ** نه ز روحست و نه از روحانی است
  • Cisme, o yücelikten bir nasip yoktur... Cisim, can denizinin önünde bir katra gibidir! 1880
  • جسم را نبود از آن عز بهره‌ای ** جسم پیش بحر جان چون قطره‌ای
  • Cisim, canla artar, gün günden fazlalaşır... Fakat can gitti mi cisme bak, ne hale gelir?
  • جسم از جان روزافزون می‌شود ** چون رود جان جسم بین چون می‌شود
  • Cisminin haddi, bir iki arşından fazla değildir... Fakat canın, ta göklere kadar çıkar, dolaşır!
  • حد جسمت یک دو گز خود بیش نیست ** جان تو تا آسمان جولان‌کنیست
  • En iyi kişi, ruha ta Bağdat’a Semerkand’a kadar olan mesafe tasavvurda yarım adımdır ancak!
  • تا به بغداد و سمرقند ای همام ** روح را اندر تصور نیم گام
  • Gözünüz iki dirhemlik taş ağırlığında bir yağ parçasıdır ama ruhunun nuru göklere dek her tarafı kaplar.
  • دو درم سنگست پیه چشمتان ** نور روحش تا عنان آسمان
  • Nursa, bu göz olmadan da uykuda her şeyi görür... Fakat göz, bu nur olmayınca ancak harap olur gider! 1885
  • نور بی این چشم می‌بیند به خواب ** چشم بی‌این نور چه بود جز خراب
  • Canın, tenin sakalıyla, bıyığıyla alış verişi yoktur... Fakat ten, can olmayınca murdardır, aşağıdır!
  • جان ز ریش و سبلت تن فارغست ** لیک تن بی‌جان بود مردار و پست