شرح این فرض است گفتن لیک من ** باز می‌‌گردم به قصه‌‌ی مرد و زن‌‌

شرح این فرض است گفتن لیک من ** باز می‌‌گردم به قصه‌‌ی مرد و زن‌‌ 2615

Bunu anlatmak farzdır. Ama biz, yine karıkoca hikâyesine dönüyoruz.

مخلص ماجرای عرب و جفت او

Arapla eşine ait hikâyenin sonu

ماجرای مرد و زن را مخلصی ** باز می‌‌جوید درون مخلصی‌‌

Bir Muhlis’in (Çelebi Hüsameddin’in) gönlü, o karı ve koca hikâyesinin neticesini istemekte.

ماجرای مرد و زن افتاد نقل ** آن مثال نفس خود می‌‌دان و عقل‌‌

Karıkoca hikâyesi, bir masaldan ibaret. Fakat onu nefsinle aklının misali bil.

این زن و مردی که نفس است و خرد ** نیک بایسته ست بهر نیک و بد

Bu kadınla erkek nefisle akıldır. İyi kişiye de mutlaka lâzımdır, kötü kişiye de.

وین دو بایسته در این خاکی سرا ** روز و شب در جنگ و اندر ماجرا

Bu ikisi, toprak yurtta esir ve mahpusturlar. Gece gündüz savaşta macera içinde.

زن همی‌‌خواهد هویج خانگاه ** یعنی آب رو و نان و خوان و جاه‌‌ 2620

Kadın durmadan evin ihtiyaçlarını ister, evin şerefini, yani eve lâzım olan ekmeği, yüceliği, hürmeti diler durur.

نفس همچون زن پی چاره‌‌گری ** گاه خاکی گاه جوید سروری‌‌

Nefis, kadın gibi her işe bir çare bulmak üzere gâh toprağa döşenir, tevazu gösterir; gâh ululuk diler, yücelir.

عقل خود زین فکرها آگاه نیست ** در دماغش جز غم الله نیست‌‌

Aklınsa, bu düşüncelerden zaten haberi yoktur. Fikrinde Tanrı gamından başka bir şey yoktur.

گر چه سر قصه این دانه ست و دام ** صورت قصه شنو اکنون تمام‌‌

Hikâyenin içyüzü, bu tane ve tuzaktır, nefisle akıl arasındaki maceradır, fakat sen dış yüzünün tamamını dinle.

گر بیان معنوی کافی شدی ** خلق عالم عاطل و باطل بدی‌‌

Eğer yalnız mânaya ait anlatış kifayet etseydi âlem halkı, tamamı ile işten güçten kalır, âlemin nizamı bozulur giderdi.