Kitaptan maksat, içindeki fendir ama dilersen sen onu yastık da yapabilirsin ya.
گرچه مقصود از کتاب آن فن بود ** گر توش بالش کنی هم می‌شود
Fakat ondan maksat yastık olması değil, bilgi, irfan, irşat ve faydadır.2990
لیک ازو مقصود این بالش نبود ** علم بود و دانش و ارشاد سود
Kılıcı mıh yaparsan zafere mağlûbiyeti tercih ettin demektir.
گر تو میخی ساختی شمشیر را ** برگزیدی بر ظفر ادبار را
İnsandan maksat ilimdir, doğru yolu bulmaktır ama her insanın bir ibadet yeri var.
گرچه مقصود از بشر علم و هدیست ** لیک هر یک آدمی را معبدیست
Kerem sahibine ikramda bulundun mu bu ikram, ona ibadet yeridir, ikrama uğradıkça şükreder. Alçağı da aşağılattın, alçağa da kötülük ettin mi onu ibadete sevk edersin.
معبد مرد کریم اکرمته ** معبد مرد لیم اسقمته
Vur alçakların başına ki yere baş koysunlar… Ver kerem sahiplerine ki ihsanına mazhar oldukça şükretsinler!
مر لیمان را بزن تا سر نهند ** مر کریمان را بده تا بر دهند
Hulâsa Allah iki mescit yaratmıştır: Cehennem onların mescidi, cennet bunların!2995
لاجرم حق هر دو مسجد آفرید ** دوزخ آنها را و اینها را مزید
Musa, o iç ağrısı kavim, başlarını eğsin diye Kudüs’te alçacık bir kapı yaptırdı.
ساخت موسی قدس در باب صغیر ** تا فرود آرند سر قوم زحیر
Çünkü onlar cebbar, başı dik kişilerdi. Onlara bu küçücük, bu alçacık kapı, niyaz kapısıdır, cehennemdir!
زآنک جباران بدند و سرفراز ** دوزخ آن باب صغیرست و نیاز
Allah, padişahların suretini Hakk’a tabi olmayanları yola getirmek için halk etmiştir. Nitekim Musa aleyhisselâm da Kudüs kalesinin duvarına dik başlı cebbarlar eğilerek girsinler ve girerken secde ederek, Yarabbi günahlarımızı al bizden, desinler diye küçücük, alçacık bir kapı yaptı
بیان آنک حق تعالی صورت ملوک را سبب مسخر کردن جباران کی مسخر حق نباشند ساخته است چنانک موسی علیه السلام باب صغیر ساخت بر ربض قدس جهت رکوع جباران بنی اسرائیل وقت در آمدن کی ادخلوا الباب سجدا و قولوا حطة
İyi bak, kendine gel! Allah, padişahları etten, kemikten küçücük bir kapı olarak halk etti ya.
آنچنانک حق ز گوشت و استخوان ** از شهان باب صغیری ساخت هان
Dünya ehli olanlar, onlara secde ederler. Çünkü Allah’a secde etmenin düşmanıdır onlar!
اهل دنیا سجده‌ی ایشان کنند ** چونک سجده‌ی کبریا را دشمنند
Dünya ehline bir fışkı yerceğizini mihrap düzdü… O mihrabın adı da bey, padişah!3000
ساخت سرگین‌دانکی محرابشان ** نام آن محراب میر و پهلوان
Bu tertemiz kapıya lâyık değilsiniz ki… Temiz kişiler, şeker kamışıdır, sizse bomboş birer kamıştan ibaretsiniz.
لایق این حضرت پاکی نه‌اید ** نیشکر پاکان شما خالی‌نیید
O çeşit köpeklere elbette bu çeşit bayağılık adamlar hürmet ederler. Öyle adi kişiye hürmet etmek, öyle adi adama inanmak, aslana ardır.
آن سگان را این خسان خاضع شوند ** شیر را عارست کو را بگروند
Fare huylulara kedi bey olur. Fare kim oluyor ki aslandan korksun?
گربه باشد شحنه هر موش‌خو ** موش که بود تا ز شیران ترسد او
Fare huyludur, Allah köpeklerinden korkarlar,
خوف ایشان از کلاب حق بود ** خوفشان کی ز آفتاب حق بود
Uluların virdi, (Rabbimiz yücelerin yücedir) sözüdür. Bu aptallara lâyık olan Rab ise kendisinde Allah kuvveti vehmeden dünya büyükleridir.3005
ربی الاعلاست ورد آن مهان ** رب ادنی درخور این ابلهان
Fare, nasıl olurda savaş aslanlarından korkar. Onlardan korkanlar, misk ceylânlarıdır ancak.
موش کی ترسد ز شیران مصاف ** بلک آن آهوتگان مشک‌ناف
Yürü ey çömlek yalayıcı, kâse yalayıcının yanına git… Onu kendine Allah say, velinimet say!
رو به پیش کاسه‌لیس ای دیگ‌لیس ** توش خداوند و ولی نعمت نویس
Kâfi yeter artık… Uzun uzadıya anlatmaya girişsem beyler, padişahlar, hem kızarlar, hem de anlattıklarımın kendilerinde olduğunu bilirler anlarlar.
بس کن ار شرحی بگویم دور دست ** خشم گیرد میر و هم داند که هست
Hulâsa ey kerem sahibi, alçak nefse iyilik etme, kötü davran da alçaklarla beraber o da sana boyun eğsin, teslim olsun.
حاصل این آمد که بد کن ای کریم ** با لیمان تا نهد گردن لیم
Alçak nefse ihsanda bulunursa alçaklar gibi nimeti inkâr eder, azgınlaşır.3010
با لیم نفس چون احسان کند ** چون لیمان نفس بد کفران کند
İşte mihnette, meşakkatte bulunanların şükretmesi, nimet ve devlet sahiplerinin azgın ve hilebaz olmaları bu yüzdendir.
زین سبب بد که اهل محنت شاکرند ** اهل نعمت طاغیند و ماکرند
Altınlarla bezenmiş kaftanlara bürünen beyler, padişahlar azgın kişilerdir. Abaya sarınan yoksul yok mu? Şükreden odur işte.