- Değirmen beygiri koşar, döner durur. Maksadı da dayak yemeden kurtulmaktadır. 2195
- آن خراسی می‌دود قصدش خلاص ** تا بیابد او ز زخم آن دم مناص
- Su çekmekten, yahut susamdan şırlagan yağı çıkarmaktan haberi bile yoktur.
- قصد او آن نه که آبی بر کشد ** یاکه کنجد را بدان روغن کند
- Öküz, arabayı çekmek eşyayı götürmek için değil, dayak korkusundan yürür, yeler.
- گاو بشتابد ز بیم زخم سخت ** نه برای بردن گردون و رخت
- Fakat Tanrı, ona öyle bir acı korkusu vermiştir de o yüzden işler de görülür gider.
- لیک دادش حق چنین خوف وجع ** تا مصالح حاصل آید در تبع
- Her kazanç sahibi de bunun gibi âlemi ıslâh için değil, kendisi için çalışır.
- هم‌چنان هر کاسبی اندر دکان ** بهر خود کوشد نه اصلاح جهان
- Her biri derdine bir melhem arar. Derken bir âlem de bu yüzden düzene girer. 2200
- هر یکی بر درد جوید مرهمی ** در تبع قایم شده زین عالمی
- Tanrı korkuyu bu âleme direk yapmıştır. Herkes, can korkusu ile bir işe sarılmıştır.
- حق ستون این جهان از ترس ساخت ** هر یکی از ترس جان در کار باخت
- Tanrı’ya hamd olsun ki böyle bir korkuyu mimar etmiş, onunla yer yüzünü düzene koymuştur.
- حمد ایزد را که ترسی را چنین ** کرد او معمار و اصلاح زمین
- Bunların hepside iyiden, kötüden korkarlar. Fakat hiçbir kimse yoktur ki kendi kendisinden korksun.
- این همه ترسنده‌اند از نیک و بد ** هیچ ترسنده نترسد خود ز خود
- Şu halde hakikatte herkese hak3im olan birsidir ve o, duygularla duyulmaz ama çok yakındır insana.
- پس حقیقت بر همه حاکم کسیست ** که قریبست او اگر محسوس نیست
- O, bir gizli yerde duyulur ama bu evin duyguları ile duyulmaz. 2205
- هست او محسوس اندر مکمنی ** لیک محسوس حس این خانه نی
- Tanrı’nın anlaşılacağı, duyulacağı duygu, bu cihanın duygusu değildir, o duygu, başka bir duygudur.
- آن حسی که حق بر آن حس مظهرست ** نیست حس این جهان آن دیگرست
- Hayvan duygusu, o suretleri görseydi öküzle eşek de vaktin Beyazıd’ı olurdu.
- حس حیوان گر بدیدی آن صور ** بایزید وقت بودی گاو و خر
- Bedeni, ruha mazhar eden, gemiyi Nuh’a burak yapan,
- آنک تن را مظهر هر روح کرد ** وآنک کشتی را براق نوح کرد
- Dilerse ey nur arayan, gemiyi değiştirir, tûfan haline getirir.
- گر بخواهد عین کشتی را به خو ** او کند طوفان تو ای نورجو
- Ey yoksul, her an sana bir tûfandır, bir gemidir. Seni gama, neşeye ulaştırır durur. 2210
- هر دمت طوفان و کشتی ای مقل ** با غم و شادیت کرد او متصل
- Gemiyle denizi görmüyorsan bütün cüzilerindeki şu titreyişi, şu kaynaşmayı gör.
- گر نبینی کشتی و دریا به پیش ** لرزها بین در همه اجزای خویش
- Gözler, korkunun aslını görmediğinden çeşit çeşit hayallerden korkar insan.
- چون نبیند اصل ترسش را عیون ** ترس دارد از خیال گونه‌گون
- Sarhoş bir herif, körün birine bir yumruk indirir. Kör sanır ki kendisini deve tepti.
- مشت بر اعمی زند یک جلف مست ** کور پندارد لگدزن اشترست
- Çünkü o sırada deve sesini duymuştur. Körün aynası kulaktır, göz değil.
- زانک آن دم بانگ اشتر می‌شنید ** کور را گوشست آیینه نه دید
- Derken yine hayır, bu bir taş olacak. Belki şu çınlayıp duran kubbeden geldi der. 2215
- باز گوید کور نه این سنگ بود ** یا مگر از قبه‌ی پر طنگ بود
- Bu da değil, o da değil, öbürü de değil. Bunları o korkuyu yaratan gösterir.
- این نبود و او نبود و آن نبود ** آنک او ترس آفرید اینها نمود
- Korku ve titreyiş, mutlaka başkasındandır. Hiçbir kimse kendisinden korkar mı?
- ترس و لرزه باشد از غیری یقین ** هیچ کس از خود نترسد ای حزین
- O filozofçuk, korkuya vehim der. O, bu dersi eğri anlamıştır.
- آن حکیمک وهم خواند ترس را ** فهم کژ کردست او این درس را
- Hakikati olmayan vehim olur mu hiç? Hiç gönül doğru olmayan bir yere akar mı?
- هیچ وهمی بی‌حقیقت کی بود ** هیچ قلبی بی‌صحیحی کی رود